Fryslân
Sjabloon:Zie dp Sjabloon:Infobox provincie Nederland Friesland ['frislɑnt] (Sjabloon:Audio); Fries en officieel: Fryslân (Sjabloon:Audio), is een provincie in het noorden van Nederland.
Friesland telt Sjabloon:Statistiek provincie Nederland inwoners inwoners (Sjabloon:Statistiek provincie Nederland inwoners). De hoofdstad is Leeuwarden. Zowel het Fries als het Nederlands heeft in de provincie de status van bestuurstaal.
Inhoud
Geografie
Ligging
In het oosten wordt Friesland begrensd door Groningen en Drenthe, in het zuiden door de provincies Overijssel en Flevoland, in het zuidwesten door het IJsselmeer en in het westen en noorden door de Waddenzee (buiten de Waddeneilanden door de Noordzee). Door de Afsluitdijk is Friesland verbonden met Noord-Holland. De Friese waddeneilanden Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog zijn bereikbaar met veerdiensten vanuit Harlingen naar Vlieland en Terschelling, vanaf Holwerd naar Ameland en vanaf Lauwersoog naar Schiermonnikoog.
Om de provincie te onderscheiden van Noord- en Oost-Friesland en de Kreis Friesland in het Duitse Nedersaksen wordt de provincie in wetenschappelijke kringen ook wel aangeduid als Westerlauwers Friesland.
Qua totale oppervlakte (land + water) is Friesland de grootste provincie, en qua landoppervlakte is het de op twee na grootste provincie. Het hoogste punt van de provincie is met 45 meter hoogte de Vuurboetsduin op Vlieland. Het hoogste punt op het vasteland is de Bosberg bij Appelscha met 26,6 meter.
Topografie
Bestand:2013-Top33-R02-Fryslan.jpg
Topografische kaart van de provincie Friesland (12073 pix breed).
Landschap
Sjabloon:Zie hoofdartikel Friesland is door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap uitgeroepen tot mooiste provincie van Nederland.[1] De vereniging It Fryske Gea (= het Friese landschap) is de provinciale natuurbeherende instantie.
Friesland heeft een open landschap en is waterrijk. Het Friese landschap bestaat uit negen verschillende landschappen[2]: het Waddengebied, de Zuidoosthoek, het terpengebied van Oostergo, Westergo, het Lage Midden, de Veenpolders, Gaasterland, de Noordelijke Wouden en het Bedijkingslandschap (= Marne, Het Bildt, Nieuwlanden en Lauwerszee).
In Friesland liggen vier nationale parken: Schiermonnikoog, De Alde Feanen, Lauwersmeer (Groningen en Friesland) en Drents-Friese Wold (Drenthe en Friesland).
Naam
Herkomst
In de Middeleeuwse historiografie werd algemeen aangenomen dat Friesland zijn naam dankte aan een legendarische stichter genaamd Friso even zoals Groningen gesticht zou zijn door een zekere Gruno. Een wonderlijker verklaring voor de naam geeft het zogenoemde Oude Goudse Kroniekje (ca. 1450). Daarin wordt verhaald hoe keizer Valentinianus den Rijn neder quam ... inder wilder Neder Sassen lant ... ende om dattet soo couden lant is, soo dedent die Romeynen Vrieslant hieten.[3] Recenter is de veronderstelling dat de volksnaam Fries oorspronkelijk verwees naar krulharen.[4]
Fryslân
Op 1 januari 1997 werd de officiële naam van de provincie door de Friese Provinciale Staten veranderd van 'Friesland' in 'Fryslân'.[5] In november 2004 besloot het Ministerie van Binnenlandse Zaken erop toe te zien dat de officiële naam in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt.[6][7] In het Nederlandse taalgebruik blijft over het algemeen de Nederlandstalige naam Friesland in gebruik. De Friestalige naam Fryslân is echter de officiële naam.
Heitelân
It Heitelân (Nederlands: Het vaderland) is voor Friezen om utens, Friezen die buiten Friesland wonen, een veel gebruikte term om de provincie Friesland aan te duiden. Het wordt vaak gebruikt om de sterke band met Friesland aan te geven.
Een lied met de naam It Heitelân werd geschreven door J.L. van den Burg en muzikaal ondersteund door J. Lindeman. Vlak na de Tweede Wereldoorlog gingen er stemmen op om het huidige volkslied van Friesland (tekst van Eeltje Halbertsma), De âlde Friezen (Nederlands: De oude Friezen), te vervangen door dit lied. De reden hiervoor was het karakter van het 'Folksliet'. De tekst zou zich in zijn 19de-eeuwse terminologie te veel associëren met de toen recent in diskrediet gebrachte bloed en bodem filosofie. Een nieuwe generatie bracht het lied niettemin de laatste jaren in nieuwe vormen uit, onder meer door de band Reboelje en het Lemster Mannenkoor.
Geschiedenis
Prehistorie en oudheid
Van ongeveer 400 tot 200 voor Chr. begon langzamerhand een protofriese cultuur te ontstaan met terpen tussen Vlie en Eems. De bewoners werden door de Romeinen Frisii genoemd. De aanwezigheid van de Romeinen in Friesland begint met de Romeinse generaal Drusus als hij in 12 v.Chr. zijn campagne in Germania voert.
Middeleeuwen
Aan het begin van de Middeleeuwen strekte Friesland zich uit van het Zwin, bij wat nu de Belgische grens aan de kust is, tot aan de rivier Wezer in Duitsland. In de 7e eeuw was het onafhankelijk. Het begin van de 8e eeuw is bekend vanwege de Friese koning Redbad en de missionaris Bonifatius. Na de inlijving in het Frankenrijk bestond Friesland, volgens de Lex Frisionum (=de Friese wet), uit drie delen: het gebied tussen het Zwin en Vlie, het gebied tussen Vlie en Lauwers en het gebied tussen Lauwers en Wezer. In het eerstgenoemde deel ontwikkelde zich sinds ca. 1000 het graafschap Holland. Wat nu West-Friesland heet, werd na een periode van strijd in 1287 ingelijfd door graaf Floris V van Holland. Dat jaar vond de St. Luciavloed plaats, een overstroming die de Zuiderzee tussen West-Friesland en de overige delen van Friesland aanzienlijk verbreedde en de contacten tusen beide delen in de toekomst zou bemoeilijken. De overige delen behielden zelfstandigheid omdat geen enkele graaf of hertog het gebied onder zijn controle kon krijgen. Bij de Upstalsboom, een rechtplaats bij Aurich (Auwerk), vond op basis van de Friese wet in de 13de en 14de eeuw een centrale rechtspraak plaats voor de overgebleven zelfstandige regio's, de Zeven Friese Zeelanden. Pogingen van de Hollandse graven en hun verbondenen om Friesland te onderwerpen mislukten, definitief in de Slag bij Warns waarin, in 1345, een Hollands-Henegouws ridderleger werd verslagen door een Fries boerenleger. De overgang tussen Hoge en Late Middeleeuwen is een periode waarin een groot aantal kloosters in Friesland werd gesticht. Hun macht vergrootte zich door de rijkdom die zij verwierven met inpolderingen en droogleggingen. Naast de kloosterabten ontwikkelden veel Friese hoofdelingen zich tot locale edellieden, overigens zonder deze titel te (willen) dragen want dat zou hen verplichten om het leenmanschap te aanvaarden van hogere adel buiten Friesland . De zogenaamde Friese vrijheid gaf een keerzijde van het ontbreken van centraal bestuur te zien in een langdurige vete tussen zogenaamde Vetkopers en Schieringers, waarin de eerstgenoemde partij haar belangen verbond met machten buiten Frieland, en de laatstgenoemde die tot Friesland wilde beperken. In de 14e eeuw kreeg de niet-Friese stad Groningen steeds meer macht in de Ommelanden: Friesland tussen Lauwers en Eems. In de 15e eeuw werd Ulrich Cirksena uit een machtig regionaal hoofdelingengeslacht Graaf van Oost-Friesland. In 1498 benoemde keizer Maximiliaan I hertog Albrecht van Saksen tot Heer van heel Friesland. Hij kreeg echter alleen Westerlauwers Friesland onder controle. Toen was de opsplitsing van het geheel van Friese landen een feit en ging de oude Friese samenhang en vrijheid verloren. Een eeuw later zouden de Ommelanden onder de stad Groningen en Friesland twee autonome provincies binnen de Republiek der Verenigde Nederlanden worden. Oost-Friesland bleef (na 1648) binnen het Duitse Rijk en kwam na uitsterven van het inheemse gravengeslacht uiteindelijk in 1744 in handen van de Pruisische koningen. In de Napoleontische tijd werd het enkele jaren bij het koninkrijk Holland gevoegd (1807-1810), en daarna bij het koninkrijk Hannover, dat in 1866 door het koninkrijk Pruisen werd ingelijfd, waarmee het in 1871 opgenomen werd in het Duitse Rijk.
Nieuwe Tijd
De nieuwe tijd begon voor Friesland met de laatste Fries-Hollandse oorlog (1515-1524). In 1581 kreeg Friesland weer een autonome status. De Admiraliteit van Friesland, opgericht in 1596, was één van de Admiraliteiten ten tijde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In 1795 raakte Friesland officieel zijn zelfstandigheid kwijt toen het een provincie van Nederland werd.
Taal
Fries
Sjabloon:Zie hoofdartikel De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het Nederlands en het Fries (Frysk). Het Fries heeft de status van minderheidstaal en wordt naast het Nederlands als een officiële landstaal erkend onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden. De taal wordt beperkt gebruikt in de rechtspraak en het onderwijs, en in ruimere mate door (een aantal) overheden en media, en met name voor de radio en op de TV.
Behalve het Standaardfries heeft het Fries ook een aantal dialecten, zoals: Aasters op Terschelling, Hindeloopers, Schiermonnikoogs, Kleifries, Woudfries en Zuidwesthoeks. De dialectonderscheiden zijn echter aan het verdwijnen en de eerstgenoemde dialecten moeten als uitgestorven worden beschouwd.
Nederlandse en Nedersaksische dialecten
In de Friese steden spreken alleen zij die van het plattelands zijn ingeweken (onderling) Fries. Stadsfries, een Nederlands dialect met sterke Friese invloeden, is daar vanouds de volkstaal die echter langzaam verder vernederlandst. Aan dit 'Friese Nederlands' zijn enkele andere dialecten verwant als: Amelands, Bildts en op Terschelling Midslands.
In het oosten van de gemeente Kollumerland wordt vanouds, maar afnemend, westelijk Gronings gesproken: Kollumerlands. In het zuidoosten van de provincie, beneden de Tjonger, wordt vanouds, maar ook afnemend, het aan het zuidwestelijke Drents verwante Stellingwerfs gesproken.
Plaatsnamen
Eksmoarre (Friese plaatsnaam)
Wûnseradiel (Gemeente)
Alle plaatsen in Friesland hebben slechts één officiële naam. Dat is de naam die in bijvoorbeeld notariële akten en in de Gemeentelijke Basisadministratie en in de BAG wordt gebruikt. Dat is in de meeste gevallen de Nederlandse naam, in zeven gemeenten (Dantumadeel (Dantumadiel), Tietjerksteradeel (Tytsjerksteradiel), Ferwerderadeel (Ferwerteradiel), Menaldumadeel (Menameradiel), Boornsterhem (Boarnsterhim), Littenseradeel (Littenseradiel) en Leeuwarderadeel (Ljouwerteradiel)) hebben alle plaatsen echter de Friese naam als de officiële naam. De meeste gemeenten geven echter beide namen aan op de komborden.
Welkomstpakket nieuwe inwoners
Aan nieuwe inwoners van de provincie Friesland wordt een welkomstpakket uitgereikt om informatie te geven over de meertalige situatie. Op jaarbasis gaat het om ruim tienduizend personen.
Inhoud pakket 2008[8]: aanbiedingsbrief provincie, de brochure ‘Taal van het hart’ over meertaligheid, informatie over cursusaanbod van de Afûk, een cursus Fries (Edufrysk) op cd-rom, de dvd meartalenmeartakomst (meer talen, meer toekomst), een theaterbon van Tryater en het Suske en Wiske-verhaal De Alvestêdestunt, de Friese vertaling van De elfstedenstunt.
Nieuwe Friese taalwet
Minister Donner van Binnenlandse Zaken heeft op 12 februari 2011 bij Omrop Fryslân aangekondigd dat er een nieuwe Friese taalwet komt.[9] Deze wet garandeert iedereen het recht om in de provincie Friesland zelf te kiezen voor de Nederlandse of de Friese taal in het contact met de overheid of in de rechtszaal. Een onderdeel van de wet is de introductie van een Raad voor de Friese taal. Deze raad kan bijdragen aan het stimuleren en waarborgen van het gebruik van de Friese taal.
Sport
- Voetbal (Friesland heeft twee profvoetbalclubs):
- sc Heerenveen komt uit in de Eredivisie en speelt thuis in het Abe Lenstra Stadion.
- SC Cambuur uit Leeuwarden komt uit in de Eerste divisie en speelt thuis in het Cambuurstadion.
- Schaatsen: de Elfstedentocht en het ijsstadion Thialf.
- Watersport: het skûtsjesilen en de Sneekweek.
- Overige sporten (Friese sporten of sporten die relatief populair zijn in Friesland):
- Kaatsen: de belangrijke wedstrijd PC op het Sjûkelân in Franeker en de Freulepartij in Wommels.
- Fierljeppen: de wedstrijden in Friesland worden gehouden in Bergum, Buitenpost, It Heidenskip, IJlst, Joure en Winsum.
Cultuur
Literatuur
In een overzicht van de Friese literatuur, schrijvers en dichters behoren de Friese renaissanceschrijver Gysbert Japicx en de vooraanstaand dichter uit de 20e eeuw Obe Postma tot de bekendste schrijvers. Naar beiden is een Friese literatuurprijs genoemd.
Media
- Regionale dagbladen: Leeuwarder Courant en Friesch Dagblad.
- Regionale omroepen: Omrop Fryslân en GPTV.
- Regionale film: Centrum voor Film in Friesland met als onderdeel het Fries Film Archief.
Musea
De Friese musea werden in 2010 door 890.000 mensen bezocht.[10] Een stijging van 7% ten opzichte van 2009. Volgens Museumfederatie Fryslân ontvingen de volgende musea meer dan 40.000 bezoekers: Natuurcentrum Ameland, Tresoar, Jopie Huisman Museum, Natuurmuseum Fryslân, Koninklijk Eise Eisinga Planetarium, Fries Museum/ Verzetsmuseum Friesland en Museum Belvédère.
Evenementen
- Oerol Festival, jaarlijks festival op het eiland Terschelling.
- Harlinger Visserijdagen, jaarlijks evenement in Harlingen.
- Friese Ballonfeesten, jaarlijks evenement in Joure.
- Slachtemarathon, een vierjaarlijks sportevenement over de Slachtedijk.
- Sneekweek, een internationaal zeilevenement nabij Sneek.
Cultuurgebieden
Binnen het Friese cultuurgebied kunnen nog drie grote cultuurgebieden worden onderscheiden: de Kleistreek, de Friese Wouden en de Zuidwesthoek. Ook zijn er gebieden die in mindere mate tot het Friese cultuurgebied behoren, waarvan de bekendsten zijn het gebied ten zuiden van de Tjonger (Ooststellingwerf en Weststellingwerf), het door Hollanders ingepolderde Het Bildt en de Waddeneilanden.
Demografie
|
|
Sjabloon:Clearleft De periode 1880-1900 laat een afvlakking van de groei zien. Ten gevolge van de landbouwcrisis emigreerden meer dan 20.000 Friezen naar de Verenigde Staten. In de jaren vijftig van de 20e eeuw volgde opnieuw een emigratiegolf naar Noord-Amerika, nu vooral ook naar Canada.[13]
Met een bevolkingsdichtheid van 193 inwoners per km² is Friesland na Drenthe de dunst bevolkte provincie van Nederland.
De prognose is dat de bevolkingsomvang tot 2025 zal groeien tot 657.000 en daarna zal afnemen.[14]
Economie
Friesland heeft van oorsprong een uitgesproken agrarisch karakter. De provincie stond vooral bekend vanwege de veeteelt en de daarmee verbonden zuivelindustrie. Toerisme, met name op de meren in het zuidwesten van de provincie en op de Waddeneilanden, is in de zomer een belangrijke bron van inkomsten. Deze streken kennen in de winter een grote seizoenswerkloosheid. De sterk opkomende dienstensector concentreert zich in Leeuwarden, Drachten en Heerenveen.
De beroepsbevolking bestond in 2009 uit 300.000 personen[15], wat toen 3,8% was van de totale Nederlandse beroepsbevolking. Het bruto binnenlands product van de provincie bedroeg in 2008, € 18,9 miljard[16], oftewel 3,17% van het BBP van Nederland.
Bestuur
Politiek
Sjabloon:Zie hoofdartikel Friesland wordt bestuurd vanuit het provinciehuis (Fries: provinsjehûs) aan de Tweebaksmarkt in Leeuwarden. Het college van Gedeputeerde Staten bestaat in de periode 2011-2015 uit een coalitie van PvdA, CDA en FNP, onder voorzitterschap van commissaris van de Koning(in) John Jorritsma (VVD). Sjabloon:Clear
Gemeentelijke indeling
Friesland is sinds 1 januari 2011 opgedeeld in 27 gemeenten:
|
|
Plaatsen
Een overzicht van de plaatsen in Friesland (met Friestalige namen).
Friese elf steden
Sjabloon:Zie hoofdartikel De Friese elf steden zijn elf plaatsen in de Nederlandse provincie Friesland die stadsrechten hebben gehad en waar tevens de schaatsmarathon Elfstedentocht naar is genoemd.
Grootste plaatsen
De tien grootste woonplaatsen in de provincie naar het aantal inwoners zijn:
| Plaatsnaam (Friese naam) | Inwoners | |
|---|---|---|
| 1 | Leeuwarden (Ljouwert) | 95.327 |
| 2 | Drachten (Drachten) | 44.940 |
| 3 | Sneek (Snits) | 33.000 |
| 4 | Heerenveen (It Hearrenfean) | 29.750 |
| 5 | Harlingen (Harns) | 15.000 |
| 6 | Joure (De Jouwer) | 13.045 |
| 7 | Franeker (Frjentsjer) | 12.997 |
| 8 | Dokkum (Dokkum) | 12.970 |
| 9 | Wolvega (Wolvegea) | 12.738 |
| 10 | Lemmer (De Lemmer) | 10.050 |
Bron: Kamer van Koophandel (1 februari 2012)
Beschermde stads- en dorpsgezichten
Sjabloon:Zie hoofdartikel Friesland telt tien beschermde stadsgezichten en 46 beschermde dorpsgezichten en een beschermd gebied.
Klimaat
Friesland heeft net als de rest van Nederland een gematigd zeeklimaat. Het klimaat wordt beïnvloed door de Noordzee. Hierdoor ontstaan er verschillen tussen het westen (Waddengebied en IJsselmeerkust) en het oosten van Friesland. De klimaatgegevens zijn van het KNMI meetstation in Leeuwarden. Actuele waarnemingen in Friesland zijn er ook voor de meetstations Terschelling, Vlieland en Stavoren.[17] Sjabloon:Tabel weergemiddelden
Architectuur
In de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten staan drie rijksmonumenten uit Friesland, waarvan twee in Franeker: het stadhuis en het planetarium. Het derde is het ir. D.F. Woudagemaal dat tevens het enige bouwwerk in Friesland is dat tot het Werelderfgoed behoort.
Van de vele kerken in Friesland zijn er ook kerken die hun functie gaan verliezen. Veertig middeleeuwse kerken zijn eigendom van Stichting Alde Fryske Tsjerken. De meer dan zestig klokkenstoelen staan vooral in kleine plaatsen, meestal zonder kerk, of bij een kerk zonder klok. Van de molens in Friesland zijn er meer dan veertig eigendom van Stichting De Fryske Mole. De provincie heeft relatief ook nog veel windmotoren. De watertorens en de meeste vuurtorens hebben hun functie verloren. De Achmeatoren is het hoogste gebouw van Friesland. De waterpoort van Sneek is de bekendste waterpoort van Nederland.
De provincie Friesland telt ongeveer 4380 inschrijvingen in het rijksmonumentenregister. Leeuwarden (616) en Harlingen (517) zijn de twee plaatsen met de meeste rijksmonumenten. In een overzicht van plaatsen in Nederland met de meeste monumenten staan ze respectievelijk op de 11e en 14e plaats.
Zie ook
- Architectuur in Friesland
- Lijst van gemeentelijke monumenten in Friesland
- Lijst van rijksmonumenten in Friesland
Verkeer en vervoer
Wegen
- Verkeersknooppunten: Heerenveen, Joure en Zurich.
- Rijkswegen: A6, A7, A31 en A32.
- Provinciale wegen: N351, N353, N354, N355, N356, N357, N358, N359, N361, N369, N380, N381, N383, N384, N390, N392, N393, N712, N910, N913, N917, N918, N919, N924, N927, N928 en N979.
Er liggen negen aquaducten in Friesland, waarvan vier in rijkswegen.
Spoorwegen
In Friesland zijn vier spoorlijntrajecten in gebruik.
- Leeuwarden - Zwolle. Treindienst door NS. Stations in Friesland: Leeuwarden - Grou-Jirnsum - Akkrum - Heerenveen - Heerenveen IJsstadion en Wolvega.
- Leeuwarden - Groningen. Treindienst door Arriva. Stations in Friesland: Leeuwarden - Achter de Hoven - Leeuwarden Camminghaburen - Hurdegaryp - Veenwouden - Zwaagwesteinde (de Westereen) en Buitenpost.
- Leeuwarden - Harlingen. Treindienst door Arriva. Stations: Leeuwarden - Deinum - Dronrijp - Franeker - Harlingen en Harlingen Haven.
- Leeuwarden - Stavoren. Treindienst door Arriva. Stations: Leeuwarden - Mantgum - Sneek Noord - Sneek - IJlst - Workum - Hindeloopen - Koudum-Molkwerum en Stavoren.
- Traject Sneek - Stavoren. Mogelijk toekomstige treindienst door Friese Stoomtrein Maatschappij.
Voormalige spoorlijnen: Leeuwarden - Anjum, Stiens - Harlingen en Tzummarum - Franeker. De Nederlandsche Tramweg Maatschappij had een aantal tramlijnen in Friesland.
Toekomstige spoorlijn: de spoorlijn Heerenveen - Drachten - Groningen, of een deel ervan, is een mogelijk compensatieproject voor het afblazen van de Zuiderzeelijn.
Scheepvaart
De haven van Harlingen is de belangrijkste haven van Friesland met twee industriehavens voor de zeeschepen. De veerboten liggen in de Veerhaven. Ook is er een Bruine vloot.
De belangrijkste vaarwegen voor de binnenvaart zijn het Prinses Margrietkanaal en het Van Harinxmakanaal. De Friese meren en de meeste andere Friese wateren zijn er voor de pleziervaart. In de zomermaanden is de Johan Frisosluis in Stavoren één van de drukste sluizen in Friesland. Friesland telt meer dan 200 jachthavens.
Veerdiensten in Friesland zijn er over de Waddenzee van en naar de Friese waddeneilanden en de veerponten over de kanalen.
Vliegvelden
- Ameland Airport Ballum is een vliegveld gelegen bij Ballum op Ameland.
- Vlieland Heliport. Helikopterhaven op Vlieland.
- Vliegveld Drachten. Vliegveld nabij Drachten.
- Vliegbasis Leeuwarden is een vliegbasis van de Koninklijke Luchtmacht ten noorden van Leeuwarden.
Zie ook
Literatuur
- De Bosatlas van Fryslân (2009), Noordhoff Atlas Productions, Groningen. ISBN 978-90-01-77904-7
- Schroor, Meindert (1993), De wereld van het Friese landschap, Wolters-Noordhoff, Groningen. ISBN 90-01-95519-3
Noten
Externe link
Sjabloon:Navigatie provincie Friesland Sjabloon:Navigatie provincies Nederland
Sjabloon:CoördinatenSjabloon:Link FA- ↑ Friesland mooiste provincie van Nederland, Leeuwarder Courant, 15 juni 2010
- ↑ De wereld van het Friese landschap (Meindert Schroor)
- ↑ Bunna Ebels, "Oorsprongslegenden, het verschijnsel", Groniek 189 (2010), 353-368, hier: 361.
- ↑ Jan de Vries, Nederlands Etymologisch Woordenboek, Koninklijke Brill (Leiden), 1997, p. 176
- ↑ Provinciaal Blad van Friesland, 1996 nr. 7, uitgegeven 28 maart 1996.
- ↑ Ook voor rijk heet Friesland Fryslân, Leeuwarder Courant, 10 november 2004.
- ↑ Uitvoeringsconvenant Friese taal en cultuur 2005, Staatscourant, jaargang 2005, nr. 58, 23 maart 2005: "4.5. De Minister van BZK bevordert dat in relevante wet- en regelgeving van de rijksoverheid de officieel vastgestelde provincienaam Fryslân zal worden gebezigd."
- ↑ "'Re-integratiepakket' Friese taal voor nieuwe Friezen". Blik op Nieuws (27 juni 2008). Geraadpleegd op 10 september 2010.
- ↑ NOS.nl Nieuwe wet voor behoud Friese taal. Geraadpleegd op 13 februari 2011.
- ↑ Museumfederatie Fryslân 2010 topjaar voor Friese musea. Geraadpleegd op 12 februari 2011.
- ↑ Overzicht aantal inwoners provincie Friesland 1714 - 2000, Tresoar. Geraadpleegd op 6 februari 2011.
- ↑ CBS Bevolking Friesland 2010. Geraadpleegd op 6 februari 2011.
- ↑ Emigratie naar de Verenigde Staten
- ↑ fryslan.nl Bevolkingsverwachting 2009-2030. Geraadpleegd op 18 maart 2011.
- ↑ CBS Beroepsbevolking van Friesland in 2009. Geraadpleegd op 11 februari 2011.
- ↑ CBS Bruto binnenlands product van Friesland. Geraadpleegd op 12 februari 2011.
- ↑ weerstationleeuwarden.nl
