Ik ben zo in 1975 uit Curacao gekomen met mijn (originele) Pionier, de H520, er was niets anders.
Met een geleende Observator sextant, een Walker Excelsior IV log (geleende sleeplog van de sleepboot Schelde), een van de eerste digitale (LED) horloges (Uranus), Browns Nautical Almanac en de HO249 kortbestektafels: twee delen voor de zon en een deel voor de sterren, een B&G radiopeilontvanger (Homer?) en een Philips kortegolfontvanger voor de tijdseinen op WWV.
Deze is nog uit het journaal, gewetensvol bijgehouden door mijn broer tijdens de reis.
Theorie is niet zo moeilijk, kunst is handigheid in het "schieten" te krijgen, met een ooghoogte van 2 m, waardoor zeil en golven voortdurend in de weg zitten, op een bootje wat beweegt als een pingpongbal tijdens gemengd dubbel.
Met de kortbestektafels heb je echt geen rekenmachine nodig. Beste positie krijg je van de sterren: omdat je van een "geschoten" hemellichaam geen positie krijgt maar een lijn waar je ergens op zit heb je van een enkele waarneming geen feedback hoe je geschoten hebt. Met de HO249 tafels bekijk je van tevoren waar de (gegeven voor je huidige gispositie) vijf meest gunstige sterren staan: hoogte en azimuth. Het is namelijk zo dat wanneer je met het blote oog de sterren kan zien de kim weg is, en wanneer er nog kim is kun je de sterren nog niet vinden. Hiervoor moet je dus een sextant met een lichtsterk (groot) oculair hebben. Die stel je in op de berekende hoogte (ongeveer) en haalt hem in de juiste richting langs de kim. De "selected" ster komt dan keurig in beeld terwijl hij met het blote oog nog niet zichtbaar is. Van vijf sterren krijg je vijf hoogtelijnen, en hoe nauwkeuriger je hebt geschoten hoe kleiner de omschreven veelhoek is waar je ergens in moet zitten: hieraan kun je zien hoe goed je geschoten hebt.
Structurele nadelen van sextantnavigatie:
Vanaf drie dagen voor de aanloop van land is er geen geen hemellichaam meer te bekennen, alleen wolken.
De sextant is een kwetsbaar instrument waar je zuinig op bent, maar op de een of andere manier trekken ze zout water aan: zodra je met het ding naar buiten komt vliegt er een plets zoutwater over, dit verschijnsel is weersonafhankelijk. Land aanlopen ging dus altijd met de radiopeiler, maar dit werkt helaas tegenwoordig niet meer: ze zijn opgeheven bij mijn weten. De radiopeilingen werkten prima, behalve in het Kanaal, dat is radiotechnisch een soort Bermudadriehoek.
Een zonspositie krijg je door met meerdere uren verschil een waarneming te doen en de hoogtelijnen te verzeilen dmv de logafstand en het kompas.
Almanak en kortbestektafels kun je tegenwoordig downloaden van internet, moderne horloges verslaan de klassieke chronometers op alle fronten, maar inderdaad: GPS is een stuk handiger.
Maar mocht er iets mee gebeuren weet ik zeker dat 95% van de wereldscheepvaart de eerstvolgende haven niet meer kan vinden.
De US Navy heeft overigens astronavigatie weer terug ingevoerd in de officiersopleiding, het GPS systeem heeft - zeker in oorlogssituatie - een aantal zwakke punten, en als iemand ergens een knopje overhaalt is het weg. Gelukkig zijn er nu meerder systemen werkzaam, maar toch...
Sextant en Walker log teruggegeven aan de kapitein van de Schelde en zelf een Freiberger en andere Walker Excelsior IV gekocht. Deze het jaar daarop gebruikt tijdens rondje UK in 5 weken, en daarna zorgvuldig bewaard. Ze varen nu weer mee, maar zoals gezegd: GPS en plotter zijn een stuk handiger.