Onderwerp: hoe ontwerp je een boot

Ik wil volgende winter beginnen met het zelf maken van een roeiboot (sorry maar ik heb al een zeilboot).
Het moet een model worden dat lijkt op een Oostzaner jol (een soort kano van 5 m waarin je roeit), maar dan zo licht als maar mogelijk is.
Dus waarschijnlijk van schuim met epoxy carbon oid.
Ik moet mij nog helemaal verdiepen in de productietechniek, maar eerst in het ontwerp.

Traditioneel werden deze jollen gemaakt van zwaar eikenhout, platte bodem met schuinlopende zijkanten die ervoor zorgen dat de zijdelingse stabiliteit vrij groot is.
Als ik dat zware eiken vervang door een heel licht materiaal ligt de boot minder diep en zal dus minder stabiliteit hebben?
Wie weet een handzaam studieboekje/site waarmee ik mij kan verdiepen in deze materie zonder een trial and error methode te moeten toepassen.

Zoek 'stitch & glue' op Youtube, leef je uit aan alle zelfbouwfilmpjes. Via daar kom je ook wel op allerlei sites waar bouwtekeningen, montagehandleidingen etc. staan.

Hi Marin,

Het gaat mij nu even niet om de productiewijze, maar om de noodzakelijke aanpassingen aan het ontwerp vanwege het feit dat de boot veel lichter wordt dan het origineel en dus hoger op het water ligt en dus minder zijdelings stabiliteit krijgt.
Althans, dat denk ik.

Als het alleen om de zijdelingse stabiliteit gaat dan kan het heel simpel: Zet een niet te dikke lat op je vlak, van voor naar achter. Eventueel twee, naast elkaar. Dat zit ook onder veel kano's.

Hoi Pieter,

Een goed startpunt is het boek "Principles of Yacht Design".
www.amazon.com/Principles-Yach...arsson/dp/0071826408

Dit boek legt in redelijk eenvoudige termen uit hoe je rompvormen kunt doorrekenen op weerstand, stabiliteit en het inschatten van het zeegedrag.

Een ander goed en redelijk begrijpbaar boek welke puur en alleen op stabiliteit is georienteerd is "Ship stability for masters and mates"
www.amazon.com/Ship-Stability-...-Fifth/dp/0750641010

pieter2 schreef :
Het begint al een beetje met het uitgangspunt.
De boot moet een kopie worden van een Oostzaner Jol, maar met gebruikmaking van moderne materialen, ook met het doel een veel lichtere boot te krijgen.
Wat is je werkelijke doel?
Een Oostzaner Jol bouwen of een lichte boot die vlot roeit?
Als het laatste de bedoeling is, zijn er veel betere alternatieven die zijn ontworpen om licht te zijn of als zodanig kunnen worden ontworpen.
Wil je een traditionele jol bouwen, met alle spanten en andere details op de juiste plekken, dan span je wat mij betreft het paard achter de wagen.

Waterverplaatsing heeft inderdaad invloed op stabiliteit. Maar er is meer.
Misschien is het goed om eens na te gaan wat een traditionele Oostzaner Jol van de maat die jij wil weegt. Ontwerp je daarna je boot op het gewicht dat haalbaar is met de constructiemethode die jij in gedachten hebt dan krijgt de boot, afhankelijk van de lijn van het vlak, misschien een kortere waterlijn. Mogelijk verandert de hoek waaronder de kimmen het water aansnijden. Dat alles kan betekenen dat de weerstand die de boot ondervindt toeneemt. Of de rompsnelheid omlaag gaat.
Er vanuit gaande dat de Oostzaner Jol in traditionele vorm min of meer op zijn ideale waterlijn ligt, zou je dan een achteruitgang in vaareigenschappen kunnen krijgen. Wil je de boot wel op die waterlijn willen laten drijven, dan moet je ballast toevoegen, wat natuurlijk niet de bedoeling is.

Ik heb zelf een tijdje terug Delftship gedownload. Ook de gratis versie daarvan kan voor je uitrekenen wat de waterverplaatsing van een ontworpen romp is bij een bepaalde massa.
Je zou kunnen beginnen met het in tekening brengen van een traditionele Oostzaner Jol en daar een beetje mee spelen qua gewicht. Je kunt dan ook zien wat er gebeurt bij het door jou nagestreefde gewicht.
Het programma is vrij ingewikkeld, dus het kost wat tijd om ermee op gang te komen, maar uiteindelijk zal dat de moeite waard zijn.

Het door Eric genoemde The principles of Yacht Design is inderdaad een goede start om je in te lezen in de materie.



Gepost met de officiële Zeilersforum-app

Allen hartelijk dank voor de informatie. Ik kan gaan studeren!

Nog even een reactie voor Lodewijk:lodewijk stegman schreef :
Ik heb mijn hele leven vooral dingen gedaan die logisch waren, maar het is nu eens tijd om eens iets te doen dat niet logisch is.
Nieuwe materialen vraagt inderdaad om nieuwe vormen. Kijk eens naar: www.liteboat.fr/nl/lichte-en-stabiele-roeiboten/

Ik vind echter de vorm van zo'n Oostzaner jol helemaal mooi en wil proberen deze zo goed mogelijk heel licht uit te voeren. Wellicht iets veranderen aan de vorm, maar misschien ook wel wat ballast (ikzelf en bijvoorbeeld water ballast). Niet logisch. Wel leuk!

Bij een roeiboot is de breedte voor de stabiliteit de belangrijkste factor. Bij wedstrijdboten (skiff's en meermans boten) wordt de boot stabiel door de riemen op het water te laten rusten. Als je de vorm en de verhoudingen van jouw jol overneemt zie ik geen problemen als je hem veel lichter bouwt. Je zult wel veel sneller zijn omdat je minder water gaat verplaatsen. Maak eerst eens een model , bijvoorbeeld schaal 1:10.

bootje maken van 5 mm ceder, en bekleden met carbon.
ooit gezien dat de een Canadese kano zo maakten met glasmat.
sterk met heel weinig gewicht.

Er is al meer dan eens een Oostzaner in polyester gemaakt. Kijk hier maar eens...

Maar als je 'm zelf wilt bouwen dan is watervast multiplex volgens de stitch-and-glue methode aan te raden. De vorm van deze boot is juist voor die bouwmethode heel geschikt. En dan kun je altijd nog beslissen of je 'm met weefsel en epoxy wilt bekleden of niet...

Toevoeging: Hier staat een kort verhaal van iemand die al zoiets gebouwd heeft van plaatmateriaal...

Het is nog maar dé vraag of schuim bij een bootje als dit wel zo licht is. Stitch & glue met bijvoorbeeld 6 mm wbp of genoemde cedar is nog zo gek niet en heeft in deze maat een zeer gunstige gewicht/sterkte/stijfheid ratio.

pieter2 schreef :
Ga je alleen de vorm kopiëren of ook alle details, zoals de spanten? Want zonder die details verliest de boot veel van zijn cultuurhistorische charme.
De rompvorm zelf is verre van optimaal voor een roeiboot. Voornamelijk zo ontstaan vanwege de makkelijke bouw met de materialen zoals die bij het ontstaan van het type beschikbaar waren.

In tegenstelling tot wat hier eerder werd gemeld, is de vorm ook niet optimaal geschikt voor stitch-and-glue. Zeker niet als je de boot spantloos wilt uitvoeren.
Als het vlak een flinke kromming heeft in langsrichting heb je spanten nodig om de boorden in de goeie vorm te houden.
Ideaal bij stitch-and-glue is een boot met meerdere knikken. Bijvoorbeeld met tenminste ook een knik in het vlak. Een dergelijke boot blijft, na het hechten van de platen vrijwel vanzelf in de ontworpen vorm staan.

Nou ja. Er zal eerst nog wel wat getekend en gerekend worden, dus je kunt er nog even over nadenken.



Gepost met de officiële Zeilersforum-app

Noballast schreef :
Exact.
Ik zou het met okoume-triplex doen. Aan binnen en buitenzijde een laagje glasweefsel en je hebt een vrijwel onderhoudsvrije boot. Bij deze maat komt de sterkte en stijfheid vooral van het triplex.
Cedar latten lijken me voor deze spantvorm geen voordeel hebben. Meer iets voor rondspant. Alleen maar duurder.

Gepost met de officiële Zeilersforum-app

plusfast schreef :
Interessant artikel,vooral vanwege de foto's.
Het wordt me nu pas duidelijk hoe rank zo'n Oostzaner jol feitelijk is.

Ook is me duidelijk dat de boot wel in stitch-and-glue kan worden gebouwd, maar niet spantloos. Wat mij voor een optimaal lichte boot een voorwaarde lijkt.

Die spantjes kunnen overigens een heel stuk lichter worden uitgevoerd dan op de foto's het geval is.

Gepost met de officiële Zeilersforum-app

Spoiler....
Bedenk wel dat moderne bouwmaterialen pas goed tot hun recht komen met vorm en constructie die rekening houdt met de eigenschappen van het materiaal. Platte vlakken, hoekjes en randjes horen daar echt niet bij. Een mooi voorbeeld is een Schakel die je in hout en in polyester kun krijgen. De een is licht en vaart top de ander is een lompe bak.....de laatste is van polyester

holtere schreef :
Dat is wat te algemeen gesteld.
Tenzij je op het standpunt staat dat triplex/multiplex geen modern materiaal is.

Gepost met de officiële Zeilersforum-app

Ts begon met "epoxy-schuim-carbon" dat noem ik wel enigzins modern.

Je opmerking dat triplex ook modern is zie daarvoor wikipedia

holtere schreef :
Je krijgt van mij het grootste gelijk van de wereld. Zijn we daar ook weer klaar mee.

Het punt is misschien toch dat een Oostzaner Jol geen boot is met veel dubbele krommingen in het vlak of de boorden en daarmee juist uitmuntend geschikt om te bouwen uit plaatmateriaal. Bij een sandwich van schuim en carbon-epoxy moet er veel sterkte uit die laatste twee materialen komen. Dat red je niet met één laagje weefsel en een beetje epoxy.

Wie dat even afweegt, komt waarschijnlijk tot de conclusie dat bouwen met het niet-zo-moderne triplex qua gewicht/sterkte ratio de slimste keuze is.
En ook, voor hen die niet eerder een bootje gebouwd hebben, of met de combinatie carbon-epoxy hebben gewerkt, de meest behapbare optie.

Hou er rekening mee dat carbon waarschijnlijk niet dun genoeg te krijgen is om gewichtsbesparing te bereiken. Je hebt maar een hele dunne glasmat nodig (zeker als je binnen en buiten in de mat zet). Carbon levert waarschijnlijk vooral een duurdere boot op.

[edit: bovenstaande geldt als je hout als kernmateriaal neemt. Ik weet eigenlijk niet wat voor laagdikte carbon je nodig hebt bij schuimkern.]

Ik vermoed dat je het lichtst kunt gaan met een balsa kern die je aan twee kanten in de glasmat zet. Of je dat redt qua sterkte weet ik niet zeker. mijn surfplanken doen het wel (hol), maar die zijn natuurlijk een stuk kleiner. 6mm balsa met aan beide zijden glasmat is dan voldoende. Ik gebruik balsa in de "foute" richting: gewoon met de nerf in de lengte richting van de boot, niet "kops".

Met cedar wordt het vooral mooier, maar ook duurder en meer werk. Wel meer "bluts-proof" voor een roeiboot. Als je toch voor een knikspant gaat zou ik inderdaad voor stich & glue kiezen, scheelt je een bult werk en je kunt betaalbaar multiplex gebruiken.

Bouwen met moderne materialen? Daar heb ik geen verstand van.
Maar als jochie heb ik in de vacanties wel geholpen - tegenhouden bij het klinken - bij een botenbouwer, Gerard Uitslager, die o.a. Oostzaner jollen bouwde.
Dat waren eikenhouten kopergeklonken bootjes, zwaar van gewicht maar heel licht te roeien.
Dankzij dat gewicht zette zo'n jol ook goed door bij tegenwind en vooral de jagersjol (een nog smaller model met nog bredere uithouders voor de dollen) daar vloog je mee over het water.
Iedere Dinsdag ging er weer een nieuw bootje op de handkar en stond hij er mee op de markt.
Vaak werd het dezelfde dag nog verkocht.

Het "gewone" model, werd ook wel gebouwd met een klein spiegeltje, daarmee heb ik, jaren later, gevaren met een 9,9 pk. er achter, dat ding kwam met gemak in plané.

Albert 45 schreef :
In relatie tot het bovenstaande is het belangrijk dat de te bouwen lichte uitvoering zijn lengte waterlijn behoudt.
Ik heb inmiddels begrepen dat het vlak van de Oostzaner Jol maar licht gekromd is. De boten liggen voor zover ik heb kunnen zien met hun stevens in het water. Lwl is derhalve gelijk aan de lengte over alles minus de overhang van de stevens.
Het vlot roeiende karakter van de boot wordt mede bepaald door de verhouding lwl/breedte op de waterlijn.

Om de goede eigenschappen van het type te behouden is het van groot belang dat boot op de beschreven waterlijn drijft.
Wordt de boot heel veel lichter, dan dient de kromming van het vlak of de breedte op de waterlijn te worden aangepast. Of beiden.
De vraag wordt dan wat dat doet met de eigenschappen.

Gepost met de officiële Zeilersforum-app

Albert 45 schreef :
Ja mooi he?
Was de jagersjol niet de boot die men naar voren kijkend roeit?

lodewijk stegman schreef :
Ja dit wordt een punt. De kromming is maar 8 cm over ca 2,5 meter, dus erg weinig. Ik kan mij voorstellen dat daar nog wel mee te experimenteren is tijdens de bouw.
Keuze zou dan kunnen zijn:
bodem smaller maken (eventueel icm uitstekende lat aan de zijkant) , kromming minder maken, gewicht in de vorm van water ballast er bij.
Maar zoals gezegd: ik ben nog aan het studeren.

Deze kwam ik recent tegen. leuk!
Time lapse van bouw: vimeo.com/187076801

www.ptwatercraft.com/ptwatercraft/PT11Home.html

pieter2 schreef : Zoals de sampans in China?
Nee, gewoon met je rug naar de vaarrichting.
Het verschil met de gewone Oostzanerjol zat hem vooral in de breedte, de bodem was zo smal dat er, naar ik begreep, geen melkbussen in de boot pasten.
Dan had je ook nog de visserman uitvoering, die hadden een beun met een geperforeerde, water inlatende, plaat zodat de vangst vers bleef.