Er zijn denk ik 5 soorten kielen: volledig inklapbaar, semi inklapbaar, hefkiel volledig intrekbaar, ondiepe vaste kiel met optrekbaar zwaardblad, vaste ondiepe kiel.
Met de volledig inklapbaar klapkiel verandert er veel ongunstig als je de kiel van 1,6m naar 0,8m brengt. Richtmoment dramatisch minder, drukpunt kiel op de verkeerde plaats, dus moeizaam aan de wind lopen. In dit zeg ik met enige ervaring achter de rug. Wel grappig is dat de zware gietijzer kiel bij snelle ruime rakken simpelweg naar binnen wordt gedrukt. Clever, Jantar en mijn Huzar gebruiken dit systeem, wat ook veel schade voorkomt bij vastlopen. Je kunt er letterlijk het strand mee opvaren. Het zijn trailersailers bij uitstek.
Er zijn wel klapkielsystemen die niet volledig intrekbaar zijn, de First 211 en 21.7 bijvoorbeeld. Een groot deel van het richtmoment blijft behouden bij opgeklapte kiel, en ze zeilen dan ook nog redelijk. Dit zou wel eens een heel aardige optie kunnen zijn als je veel met ingeklapte kiel moet varen (diepgang plm 0,8m). Als trailersailer is het wat minder, je kunt alleen goed met een kraan het jacht te water laten en de trailer is hoger en groter. Maar dat was niet de vraag.
Als je een hefkiel met torpedo (Elan 21) minder diep laat steken verandert er denk ik relatief minder. Zeiltechnisch lijkt me het gunstiger, behalve als je hard vastloopt of droogvalt. De weerstand van een hefkielboot is minder dan een klapkielboot; de waterstroming achter de kiel wordt niet verstoord door een groot gat in de romp waar de kiel in kan klappen. Je kunt echter niet als een klapkieler aanleggen in enkeldiep water. Maar met een hefkielboot heb ik geen ervaring, het zijn vaak de snelste zeilboten.
Dan zie ik wel ontwerpen met een ondiepe ballastkiel waarin nog een stalen zwaardblad op en neer bewogen kan worden om verlijeren te verminderen. Een compromis denk ik, tussen veiligheid en goede vaareigenschappen. Of het echt goed werkt weet ik niet maar ik twijfel wat.
Vaste ondiepe kiel. Hef- of klapkiel betekent wel extra onderhoud aan evt. hijssysteem, spindel, kielbun. Ook; soms kleine lekkages onder hoge snelheid. Maar dingen als trillen, bonken of vibreren komt bij ons niet voor. Soms 1 bonk bij overstag gaan. Bij een ondiepe vaste kiel heb je natuurlijk minder onderhoud en het is inherent veiliger. Denk aan een Fox of Tirion bijvoorbeeld. Nadeel is wel dat ze een locale ondiepte van minder dan 1,1m niet kunnen oversteken. Het vermeende gunstige effect van een zeer diepstekende klapkiel (1,65m) valt tegen als je het vergelijkt met de efficiënte ondiepe kielen van Fox en Tirion. Het richtmoment van een neergeklapte kiel is weer prima, soms zelfs beter dan vergelijkbaar bootje met vaste kiel.
Probleempje van een smalle opklapkiel en smalle hefkiel is dat ze gevoeliger zijn voor invalshoek (ze zijn snel 'overtrokken') en snel minder effectief door aangroeivervuiling en wier. Door de brede ondiepe kiel komt een Fox, Waarschip na een wending al weer snel aan de wind, terwijl een boot met smalle kiel eerst nog op een ruimere koers op snelheid moet komen.