Onderwerp: eikenhouten zeilpunter ca 1930 (HELP)

pitch-pine en canadees grenen zijn prima voor dit werk. Niet echt goedkoop hout. Red cedar is ook prima en bij de meeste houthandels in grote lengtes te krijgen maar wel kostbaar. Hechthout zou ik niet gebruiken daar dit dood hout is en niet werkt. Door de werking in de rest van de boot zou de hele vormvaste bodem wel eens los kunnen scheuren. Het vlak van een punter is zo weinig getild dat je 22 mm planken zo in vorm buigt mbv wat zakken met ballast en lijmtangen. Zorg wel dat het hout niet te droog is want hoe droger hoe stijver en bovendien gaat je bodem dan erg werken als de boot in het water ligt. Desnoods het hout een tijdje in het water leggen. Een naad kan je dichtkitten maar als de planken elkaar losdrukken heb je een probleem. Vandaar ook die ingewaterde bodems; onze voorouders waren niet zo dom.
Pieter

Ik lees vandaag voor het eerst in deze site, en dus over de eiken punter van Willem de Vries en de problemen met droge planken en rotting in het hout.
Ik hoop dat ik de site op de goede wijze gebruik.

Zelf heb ik ook een eiken zeilbootje, een friese zeilschouw van 6,40m. En geloof me ze ziet er uit als een goudhaanje!
Twee maanden geleden heb ik haar uit het water gehaald om de onderzijde schoon te maken en de lekkage, die deze zomer optrad, te verhelpen. Om een langverhaal wat korter te maken: door dat er nog water in de boot stond toen ik haar in de takels hing, vond ik de lekkage plaatsen gemakkelijk, het waren er 5. Allen op de overgang tussen vlak en gangen, niet zichtbaar voor het ook! Na reinigen en schrappen van het onderwatrschip vond ik ook een klein slecht plekje. Ik beslot het uit te hakken tot het gezonde harde hout. Het werden er twee en klein werd groot, 1 slechte vlak/bodemspant werden er 4 en nu, twee maanden later, waarvan ik er in totaal een dag of 5 aan echt heb gewerkt, heb ik naden tussen de bodemplanken van 2 tot 7 mm, waar het jein(?)koort/katoen bijna uitvalt.
Inmiddels heb ik het gehele vlak binnen en buiten minisieus gecontroleerd, nog twee ingerotte rotte spatjes van de onderste gangen gevonden en ingeboet en de rotte delen van het vlak direct onder de mastvoet voor het laast bewaard. Alle nieuwe delen heb ik nog los en ik bekijk nu hoe ik deze het best kan bevestigen. Ik heb er inmiddels een bijna 1 kg spijkers en schroeven uitgehaald! Over het vervangen van de spuikers heb ik inmiddels al kontact gehad met de timmerman van de scheepsbouwer.
Enkel dingen zijn mij duidelijk:
:arrow: :arrow: Waar je rot hout constateerd zit nog meer.
:arrow: Aansluitend hout is vaak ook meer of minder aangetast.
:arrow: Waar veel spijkers en schroeven zitten is het hout waar in is gespijkerd ook slecht.
:arrow: Hout dat gedeeltelijk is aangetast krimt meer dan hout dat nog echt gezond is.
:arrow: Als slecht hout droog is is het een stuk harder dan wanneer het nog nat is en lijkt dus eerder gezond.
:arrow: Droog rot hout is veel slechter te lokaliseren dan nat hout en het dus slecht te constateren tot hoever het rot is.
:arrow: Vaak is de opervlakte (bij spansjes) nog gaaf door de ingetrokken cabolineum en teer maar is het er onder verrot.
Ik zit nu in dezelfde situatie als Willem: wat vervang ik, waarmee vervang ik en waarmee conserveer ik, wat is er nog voldoende om te handhaven, kan ik iets met epoxy, gebruik ik elastische kit en tot waar.

Vier jaar gelden heb ik haar gekocht, is ze op de kant geweest en er zijn twee spantbalken van het vlak vervangen, twee ondereinden van de gangspantjes ingeboet en is de mastkoker ingekort en voorzien van een extra mastbalk om het ingekote stuk netjes aan te vullen.

De planken van het vak zijn goed met uitzondering van de plaats onder de mastspoor. Ik heb al een spantje van de mastspoor afgeklooft omdat ik het spantje er eronder niet vertroude, en terecht. Als ik die plaats kan conserveren zodat het niet slechter wordt, de gaten hestel met epoxy en het spantje terug zet, eventueel vol in de epoxy, ben ik spekkoper en hoef niet het gehele voordekfront, de mastkoker en mastplank met alle aangesloten betimmeringen te verwijderen.

Ik heb inmiddels inpregneer epoxy en epoxyhars gekocht en het eerste expirement uitgevoert op een van de verwijderde en rotte spantbalkjes en afgezaagde einden, om te zien hoever het intrekt en wat er met het rotte hout gebeurt.
Het slechte hout blijft slecht te zacht maar wel iets beter dan het was. het hout zwelt niet door het inpregneren met epoy, wat gelijk mijn eerste probleem vomd. Zwelt het hout na inpregneren nog in het water? Als dat niet zo is krijg ik de naden niet meer dicht. Het vlak was dicht in het water!

Terug naar Willem:
Heb je de tijd, de ruimte, vindt je een oude eikenhoutenboot met de spanten leuk heb je niet veel geld, o(f het er niet voor over), zou ik niet de plantebak oplossing kiezen. Als je wilt zeilen en niet timmeren kan je beter een andere boot nemen.
Eiken of grenen maakt volgens mij voor niet veel verscvhil voor het vlak, behalve dat eiken harder is.
De planken zullen veel uitzetten in het water, als je de naden breeuwt met jutten, katoenkoort of gewoon katoenen lappen (kan ook prima) zal het weer sluiten. De scheuren zijn ontstaan door de krip van de zeer brede planken en de bevestihing aan de spanten, die dit tegen wil gaan. Ook de scheuren zouden gebreeuwd kunnen worden. Het kromtrekken komt door droging en zal weer over zijn nadat het hout weer nat is. Als je de planken goed nat maak en met oude handoeken nat houdt kan je de bevestiging door spijkers of schroeven verbeteren. Dat nat houden zou ik doen voor het breeuwen, en pas breuwen als de naden 5-6 mm zijn. Ik denk teminste, ook aan de foto's te zien, dat ze nu wel 1, soms wel 1,5 cm zullen zijn. Spijker of schroef alleen niet in de zelfde gaten. Die moeten worden opgeboord (rot hout rond het gat verwijderen) en dicht geslagen met houten pennen die bij nat worden zullen zwellen. De slechte rand op de overgang tussen vlak en gang zou ik er afzagen en er een strook van 20 tot 50mm van vervangenen verlijmen aan de naastliggende plank. Zaag al het slechte hout er af, ook al is het breder, het is het zelfde werk. Gebruik constructie lijm die watervast is, let daar op, waterbestendig is niet het zefde als water vast.
Ik zou de dubbele bodeme er (tijdelijk) uithalen om goed te kunnen zien hoe de spanten zijn. Ongetwijfeld zijn die op het vlak en zeker aan de koppen (gedeeltelijk) verrot.
Het breuwen van de overgang vlak en gang zal het moeilijks worden denk ik. Ik zit met het zelfde probleem, temeer bij mij daar de lekkage zat, hoewel de naad er bij mij niet zo grof uitziet als bij jou, maar na opentrekken met een driehoekschrapper tot op gezond vast hout, wel (onregelmatig) grof geworden is. Ik denk dat ik het ga kitten met sikaflex kit. Wel erg goed kaal schrappen/ zagen tot op gezond vast hout en inpregneren. Misschien moet je van de gang ook een rand afzagen en vervangen door gezond hout, zo strak mogelijk aansluiten en inzagen om een evenwijdige breeuw of kit naad te verkrijgen. De spanten kunnen er aan de buitenzijde nog strak uitzien en hart aanvoelen. Kijk verder en prik met een scherpe priem, en ook bij gezond hout zodat je weet hoe het moet voelen.

Een heel verhaal maar dat is dan ook nadat alle teksten van en aan jou heb gelezen en na mijn ervaringen aan mijn eigen boot.
Door mijn vak heb ik ook nogal wat ervaring met hout, maar op een boot onder water, is nieuw voor me. Hoewel ik drie jaar geleden ook het onderwateschip heb behandeld en op enkele plaatseen kleine reparaties met stukjes eikenhout heb gemaakt. Overgens is het zelfs bij de bouw van boten normaal dat er stukken werden in gezet bij kwasten van twijfelschtige kwaliteit.

Als iemand ervaring heeft met epoxy en de krimp en het uitzetten van het hout van het onderwaterschip hoor ik dat graag. Cees

Beste mensen,

de afgelopen commentaren lezende moet er denk ik wel iets genuanceerd worden en omstandigheden waarin werd gebouwd en gebruikt.

Vroeger bouwden ze inderdaad met natte planken om krimp te voorkomen en lekkage min of meer uit te sluiten. De middelen om een boot et conserveren waren toendestijds ook veel minder ver ontwikkeld, dat hield met koolteer en carboleum of lijnolie wel hard op. De manier van bouwen werd dus op het gebruik afgestemd. Een boerenboot als een punter of schouw werd dagelijks gebruikt voor het vervoer van melkbussen, koeien, schapen hooi, stro riet en andere zaken die van en naar het land moesten. De boer had geen tijd om ieder krasje te herstellen, vandaar dat er ook een minimum aan conservering werd gebruikt. Ook werd de boot niet onder een dekzeil gelegd zodat de boot constant nat was, behalve natuurlijk ineen droge zomer. Was er toen met droog hout gewerkt had het vlak de boot natuurlijk uit elkaar gedrukt.

Normaal gesproken werd er iedere 10-15 jaar een nieuw vlak onder getimmerd en kon de boot weer een poosje mee, als die helemaal verrot was werd bij de plaatselijke werf voor een relatief laag bedrag weer een nieuwe besteld.

TEgenwoordig is het gebruik en de conderveringsmiddelen veranderd. De boot wordt ook keurig onder een dekkleedje gelegd zodat regen buiten wordt gehouden. Als het hout goed geconserveerd wordt met verf, epoxy of andere middelen van buiten en van binnen mag je er vanuit gaan dat er geen wateropname zal zijn en dat krimp en rek alleen wordt veroorzaakt door temperatuur. Gezien het feit dat de boot in het water ligt zullen die schommelingen niet reusachtig zijn

Zo uit het hoofd zijn de rekwaarden voor eiken in de lengterichting iets van 2mm per meter, in de breedte maar 1mm per meter.

Breeuwen werd gedaan tussen de planken om een waterdichte afdichting te krijgen tussen de planken. ER werd een V-groef getrokken of een U-groef, en deze werd inderdaag volgeslagen met katoen, hennep of een andere breeuwvezel. In het midden-oosten gebruikten ze bijvoorbeeld vezel van de kokosnoot. Daarna werd de katoen ingesmeerd met loodwit of een andere verf en afgeteerd.

Als ik de boot zou restaureren zou ik eerst de boot gdrogen, alles zo veel mogelijk weghalen en zeker het hele vlak om de schade daaronder de bepalen aan de spanten, en daarna alles weer opbouwen met hout met een normale vochtigheidsgraad.
Daarna goed conserveren zodat het hout niet meer nat kan worden en dus niet meer uitzet.

ALs iemand er anders over denkt of aanvullingen heeft of andere methodes kent horen we het graag. Er zijn vele wegen die naar Rome leiden en van alle wegen is er weer iets nieuws te leren.

Succes, Hedzer

Koolteer, creosoot en carbolineum zijn anders prima conserveringsmiddelen. Alleen jammer dat er veel meer dood gaat dan alleen de aantastende microben en schimmels.

Moderne materialen zijn prima voor complete restauraties. Maar om epoxy te gebruiken heb je wel absoluut droog hout nodig dat vervolgens ook niet veel mag werken want dan breekt de epoxy. En als de boot is behandeld met creosoot en lijnolies wat veel gebeurde zal de epoxy nooit en te nimmer hechten. Wat wel kan is spijkers vervangen door rvs-schroeven. Breeuwen hoeft ook niet meer want de sikaflex of MS-polymeerkitten zijn veel beter dan katoen en teer en veren prima mee met de werking van het hout. Maar rot hout blijft rot hout en daar doe je niets aan. Rot hout moet eruit en de slechte plekken kan je opnieuw vullen door en nieuwe stukken hout in te lijmen met een PU-houtlijm D3. Voordeel van PU-lijm is dat het wat bruist waardoor passing niet perfect hoeft te zijn. Wil je echt met epoxy aan de gang dan zal je de boot eerst geheel kaal moeten maken en zeker 2 jaar moeten laten drogen en verder testen op olie in het hout.
Pieter

Beste Mensen,,
Ik heb niets tegen vroegere technieken, onderhoudsmiddelen en aanverwanten, sterker nog, ik gebruik voor sommige delen van mijn boot nog steeds lijnolie, of lijnoliegerelateerde producten.

Ik wilde alleen aangeven dat gebruik van boten veranderd is ten opzichte van vroeger. Bouwde de scheepsbouwer vroeger met extreem nat hout voor een punter of een schouw, dan kwam dat door de veronderstelling dat het vlak naar alle waarschijnlijkheid na zou blijven. Mocht je nu met nat hout bouwen en leg je je boot keurig weg onder een dekzeil dan loop je gerede kans dat het vlak gaat krimpen en droogtescheuren op gaat lopen en heb je, ondanks het nieuwe vlak toch een lekke boot.

Groeten, Hedzer

Ik wil jullie allemaal bedanken voor de input.
Het helpt me om het allemaal op een rijtje te krijgen.
Als het zometeen een beetje minder slecht weer wordt ga ik eerst het oude vlak er maar een onder vandaan zien te krijgen. Ik ben benieuwd wat ik dan nog allemaal tegen ga komen.
Nogmaals bedank,
Willem