Onderwerp: Poon.

haha, krijg je er ook zo'n løllig inbüs sleuteltje bij?

JeePee schreef :

Briljant JeePee!

JeePee schreef : Hahaha! Geweldig, deze gaat meteen naar de printer, geniaal!

Prachtig JP!

Dergelijke positioneernokken heb ik al vaker gezien voor laswerk.

Houten plaatmateriaal is natuurlijk ook te (laser)snijden tot zo'n pakket; scheelt heel veel meet en stelwerk.

Gepost met de officiële Zeilersforum-app

JeePee schreef :
Wordt zo'n poon ook al plat aangeleverd dan?

Calidris schreef :
Volgens mij wordt zo'n poon als boom geleverd

Watermaat schreef :
Daar heb je het al: verwarring. Dan heb je inderdaad de hulplijn nodig.

Hij is geweldig JP!

Berghout-2 schreef :
Ik denk dat je die handleiding nu dan toch aan jouw levensgezel moet geven, zo komt die poon nooit af

Hoe gaat het met de Poon?

Goed, dank je

Maar het is inderdaad hoog tijd dat ik weer eens wat laat zien.
De komende week zal ik een verhaaltje met foto's maken.

Gepost met de officiële Zeilersforum-app

Ik zag je in een ander draadje posten en toevallig las ik gisteren het een en ander over houtbewerking (ik ben een enthousiaste beginner) en moest ik ook weer aan jouw zeer lezenswaardige en leerzame posts in dit draadje denken
Ik wacht vol spanning af!

Jemig, al veuls te lang moeten jullie wachten op het vervolg. De laatste episode is van eind november!
Nou, daar gaattie dan, op veler verzoek.

Deel 1.

Eind november begon met een week vakantie op een uitermate prettig Canarisch eiland. In december ging ik vrolijk verder met leggers en vlakgangen maken.


Bij elke gang controleer ik de ondergrond op deuken en bulten. Voordat de mal gemaakt wordt om de nieuwe gang af te tekenen zet ik, waar nodig, tijdelijke vulhoutjes of schaaf de oude spanten af om de lijnen vloeiend te houden.

Na kerst en nieuwjaar ging ik verder met de vlakgangen.
In november had ik al beschreven dat het steeds lastiger werd, hoe verder ik van de kiel vandaan werkte.

Het krombranden eiste veel van man en hout, maar ik bleef met anderhalf duims (40 mm) hout werken, waar de bouwer in 1914 het hout teruggeschaafd had naar minder dan een duim.



Het was koud in januari. Rond het schip vroor het, in mijn appartement was het niet veel beter want de cv-ketel viel elke ochtend en elke avond uit en liet zich moeizaam herstarten.
Op 19 januari maakte ik kennis met het strooibeleid van Antwerpen. De fietspaden waren keurig gestrooid, behalve in een flauwe bocht met natuursteen.
Ik ging in een flits onderuit met de fiets en landde snoeihard op mijn bakboords schouder, zo hard dat ik ervan overtuigd was dat er een bot kapot moest zijn.
Voorzichtig tastend aan bovenarm, schouderblad en sleutelbeen bleek dat mee te vallen, het kraakte nergens maar toch kon ik mijn arm niet optillen.
Later bleek de spier bovenop de schouder, waarmee de arm opgetild wordt, gescheurd. Het heeft 6 weken geduurd voordat alles weer naar behoren werkte.
Kortom, in de winterperiode was mijn productiviteit (en dus ook mijn inkomen) een stuk lager dan gepland, eerst door corona, toen door ouwe teer in mijn oog en daarna door de kapotte schouder.

Rustig-aan ging het verder. Legger na legger, de eerste zitters, en plank na plank.


Gelukkig werden de planken minder hockeystick-achtig gekromd naarmate ik hogerop in de kimmen kwam, want door de kimtilling liggen de planken gunstiger.

De rondingen van het schip komen steeds beter uit, naar gelang de herbouw vordert.

Vergelijk dat eens met de houten Waal Céphée



Aan weerszijden heb ik het vlak en de huid opgebouwd tot aan de tiende gang.
Ik besloot toen om eerst alle spanten te vervangen, om verschillende redenen.
In de eerste plaats was er nu nog ruimte om nieuwe spanten zijdelings naar binnen te schuiven in plaats van bovenlangs via de ladder, dat scheelt een hoop geklauter en valrisico.
In de tweede plaats bleek ik, hoe hoger ik kwam met de planken, steeds minder houvast te vinden in de oude rotte spanten. Er was echt behoefte aan een stevige nieuwe ondergrond.


En in de derde plaats, niet minder belangrijk, moeten de 4 sterke stalen steunen die rondom het schip staan worden weggehaald om de volgende gangen te kunnen plaatsen. Die steunen houden nu nog het schip een beetje bij mekaar. Er zijn dus meer inwendige spanten nodig om het schip in vorm te houden.



Natuurlijk waren er weer bijzonder vondsten, dat gebeurt nou eenmaal op ouwe schepen. Een selectie: een reclame uit 1978 voor de nieuwe BMW 323i

een rotje (Belgisch noodvuurwerk?)

een bronzen afvoer met een tussengesoldeerde ijzeren knie

een vriendelijke boktor

drie platen blik/koper over elkaar met heul veul spiekers

een onderdeks rattennest


Wordt vervolgd in deel 2

Deel 2.

In april kreeg ik precies op tijd goed nieuws van een houthandelaar (ik had bij drie handelaren een zoekmal achtergelaten voor de extreem kromme spantjes), hij had voor mij een dikke eiken kroon gevonden, waar de stam overgaat in zware takken.
Hij zaagde die in enorme platen ter dikte van mijn spantjes, 10 centimeter, platen zo groot als eettafels van een nonnenklooster.


Het was zowat drie ton hout dat ik in twee porties meegenomen heb naar Antwerpen. Ik heb er veel zitters uit kunnen zagen, dat zijn de spanten die vanaf het vlak naar boven lopen met een bocht van 90 graden.


Een paar weken later had dezelfde houthandelaar nog een flinke bult krommers voor mij gevonden en gezaagd.

Ik heb hem nog net niet mijn liefde verklaard maar dat scheelde niet veel. Ook dit juweeltje met het perfecte draadverloop zat erbij



Meestal zaag ik de spanten ruw uit met de kettingzaag, maar dat geeft natuurlijk veel zaagverlies, al gauw 3 tot 5 centimer.


Uit de grote platen hout wilde ik zoveel mogelijk spanten halen die als het ware genest naast elkaar liggen. De kettingzaag zou dan onpraktisch zijn. (Een lintzaag is niet aanwezig, maar daar zou ik toch al niet veel mee kunnen, een enorme plaat hout van een paar honderd kilo laat zich niet zo makkelijk tillen en sturen.)
Ik probeerde het met de decoupeerzaag met een extra lang zaagje erin.
Dat ging wonderwel heel mooi. Een fraai gebogen zaagsnede door 10 centimeter dik eiken snelde met ongeveer 6 meter per uur vooruit.

Het gezaagde houtoppervlak verlangde daarna slechts een licht schuurpapiertje om te glanzen.


De decoupeermachine (De Vlamingen hier noemen het een wipzaag) keek wat minder blij uit zijn ogen. Allerlei onderdelen trilden los of braken af. Had-ie maar een ander baasje moeten zoeken. (Wat mijn oordeel over Festool helaas weer bevestigde, het ziet er allemaal gelikt uit, maar is niet echt goed ontworpen en getest voor zwaar gebruik. Dan is Mafell stukken beter.)


Half mei werd ik gevraagd om op 28 mei een lezing te geven op de museumwerf in Baasrode. Poeh, dat was wel kort dag maar het leek me ook wel leuk. Ik heb snel een onderwerp verzonnen (waarom zagen de schepen in Nederland er zo anders uit dan die in de rest van de wereld in de negentiende eeuw, en waarom werd hout in Nederland kromgebrand en niet gestoomd?), de tekst geschreven en foto’s geselekteerd.
Het werd een leuke lezing, er is niemand weggelopen of flauwgevallen. Als beloning kreeg ik een teil vol tripels, geen twee flesjes gelijk.


Die werf in Baasrode is erg interessant. Er werden onder meer spitsen gebouwd. Alles ziet er uit alsof het hele personeel 50 jaar geleden opeens verdampt is. Alles is er nog om spitsen te bouwen, gereedschappen en mallen en materialen, je kunt er zo aan de slag.

Sinds half juni heb ik structurele hulp, wat mij zeer welkom is. Bij toeval had ik enkele maanden geleden al kennisgemaakt met Arjo, een (in mijn ogen) jonge schrijnwerker die ook aan jachies timmert. Zijn vader had een botter dus hij deugt.
Hij stort zich nu vol overgave op de dekken, de gangboorden en de kajuitopbouw met alle appendages.



De dekken en gangboorden zijn in behoorlijk goede staat, van dik massief teak (Sorry Majesteit), maar de spantjes zijn rot. Aan de onderkant zijn de teakdeeltjes voorzien van subtiele kraaltjes. We hopen ze te kunnen behouden met kleine reparaties en nieuwe kitnaden.


Het kajuitdak is van later datum (1978?) en van kwartiers eikenhout, zonder kraaltjes. Deze deeltjes zijn verdekt genageld, tekens een schuine schietspijker in een spant afgewisseld met een horizontale spijker naar het naastliggende latje. Helaas is het in slechte staat, ook door de ijzeren spijkers, en moet dus totaal vernieuwd worden.

Dan kunnen we er meteen weer kraaltjes aan slaan, want die hebben er ooit ongetwijfeld aan gezeten, dat was mode in 1914.


Wordt vervolgd in deel 3.

Deel 3.

Begin juli waren we, na het beetje saaie houtje na houtje na houtje, toe aan een wat meer spannend werkje. Voordat Arjo de kajuit verder kon afmaken moest eerst de mastbank vervangen. En dus ook de mastkoker, het kolsum en alles wat samenhangt met het zeilwerk.

De mastkoker, bestaande uit twee kokerwangen, staat op/ valt in het kolsum, dat bestaat uit twee dikke eiken planken die over de leggers liggen. De neerwaartse kracht wordt zo mooi verspreid, terwijl de wangen ook zijdelings en voor-achterwaarts gefixeerd zijn. Het kolsum wordt ook wel mastspoor of koldzwien genoemd.
Onderdeks ligt dwarsscheeps, van boord tot boord, een zware gekromde balk met een uitsparing waar de mastkoker in valt. Dit is de mastbank.
Om alle krachten rondom de mastkoker op te vangen, is er een samenstelsel van zware leggers (op het vlak), zitters (krommers van vlak naar huid), oplangers (tegen de huid tot aan het dek), knieën (van huid naar mastbank), mastbank en nog enkele knieën van de mastbank naar de mastkoker. Dit hele samenstelsel vormt een ringspant dat we “het zeilwerk” noemen.

Al eerder had ik beschreven dat het schip geleden heeft onder bouwfouten. Met name het zeilwerk was veel te licht en te slap. Ik noem:
-Onder het kolsum ontbraken sterke doorlopende leggers;


-Het kolsum zelf was veel te licht en te klein;


-Van een echte mastbank was geen sprake, er liep slechts een balkje van 11 x 11 cm dwarsover achter de mastkoker; (Op de foto zie je een scheef restantje ervan hangen bovenin de mastkoker)


-Er ontbrak een rug in de mastkoker, waardoor de kokerwangen niet met elkaar verbonden waren;
-Zware zitters ontbraken, aan beide zijden waren maar twee lichte en slechte zittertjes; (rechts op de foto)


-Zware knieën waren er ook niet. In 1978 waren aan weerszijden twee gelamineerde knieën gemonteerd (eiken met epoxy), maar die kon ik met de stofzuiger verwijderen.


Kortom, van een fatsoenlijk zeilwerk was geen sprake. Er werd dan ook vanaf het begin al geklaagd over lekkages en klemmende deuren onder het zeilen.
In de loop der jaren zijn er allerlei stalen beugels aangebracht in de hoeken rondom de mastkoker, maar die hebben geen soulaas geboden.



Merkwaardigerwijs waren de mastkokerwangen weer extreem zwaar, 31 centimeter breed (de mast is 30x30) en 16 cm dik!

Toen ik deze zware delen zag, vermoedde ik dat de mast wellicht ongestaagd gevoerd is. Later bleek dat toch niet het geval.
Hoe dik ook, de mastkoker was niet best meer



Volgens de bouwtekening uit 1913 zou de mastkoker opgebouwd worden uit drieduims hout, 80 mm. En mèt een gesloten rug.

Arjo en ik hebben samen besloten hoe we het zeilwerk gaan verstevigen.


De mastbank maakten we van een plaat eiken van 65 cm breed, die doorloopt tot onder het voorschot van de kajuitopbouw. Er gaat een keep uit van 30 cm voor de mastkoker zodat er nog 35 cm overblijft, heel wat meer dan de oude van 11 cm.



In de nieuwe mastbank zitten wat kwasten en andere ongerechtigheden die voor de huid onacceptabel zouden zijn, maar omdat de mastbank niet waterdicht hoeft te zijn en uiteindelijk onderdeks komt, is het niet erg.
De plaat hout was 17 cm dik; door hem te schaven in de dekronding is er 11 cm overgebleven. (Overigens waren de vulstukken van de oude mastbank, dwars van de mastkoker, van iroko. Ook dat kon met de stofzuiger verwijderd worden).



Ik had ondertussen al een bosje zitters gemaakt voor het zeilwerk.

Terwijl Arjo de mastbank hol en bol schaafde, heb ik daar alle leggers vernieuwd en het kolsum gemaakt.




Wordt vervolgd in deel 4.

Deel 4.


Bij het slopen van de oude mastbank bleken de gangboorden (met kajuitopbouw) af te zakken. Er ontbraken steunknieën onder de gangboorden. Ik heb er snel 4 per kant gemaakt en ingezet.

Ook het voordek (of eigenlijk, de twee voordekken te weten BB en SB) zakte in. We hebben alles opgekrikt naar een hoogte die de ogen aangenaam streelde.

Steeds weer keken we, uit allerlei hoeken en op allerlei hoogtes, om de dekken, gangboorden en kajuit uit te lijnen.

Het werd tijd voor de mastkoker. Hoe moest die precies komen te staan?
De oude mastkoker (waarschijnlijk van 1978) stond zuiver haaks op de kielbalk, iets wat niet gebruikelijk is voor schepen van een eeuw oud. Meestal staat een mast 0,5 tot 2 graden achterover.
Op drie bouwtekeningen van dit schip staat de mastkoker ingetekend, met drie verschillende hoeken.
Al eerder had ik besloten dat ik de mast 0,86 graad achterover wil zetten, wat overeenkomt met een valling van 15 mm per meter.
De mastbank lag op z’n plaats

waarmee de uitsparing voor de mastkoker ook bepaald was.


Met een zeer zuivere waterpas (tien keer nauwkeuriger dan een standaard bouwwaterpas) heb ik ligging van de kielbalk gemeten (het schip ligt nu een beetje voorover), waarna ik met een wat rekenwerk en een schietlood de exacte plaats op het kolsum kon bepalen waar de mastwangen ingekeept moesten worden.


De dikte van de kokerwangen bepaalde ik op 105 mm. Dat leek mij een mooie maat, niet te dik en niet te dun. Voor de verbinding met de mastbank maakte ik inkepingen van 10 mm diep aan de achter- en zijkanten.

Met veel bitumenpasta hebben we alles gemonteerd.
Toen alles op z’n plek zat heb ik stevig staan springen aan dek. Het voelde als beton.



Arjo maakte daarna de koppelingen tussen mastbank en de voordekken.

Na zijn vakantie zal hij verder gaan met de kajuitopbouw, die ook volledig moet worden vernieuwd. De lijfhouten met droge naden heeft hij al voorbereid.

Ik ga vrolijk verder met de spanten. Er moeten nog een stuk of 30.



Vorige week heb ik even geteld, tot nu toe heb ik 34 kubieke meter hout gekocht voor deze klus. En ik heb nog niet genoeg.
Wat een mooie CO2-opslag!

Het streven is om de romp voor de jaarwisseling drijf-klaar te hebben.

30 juli 2023.

Weer een feest om mee te lezen, wat een bijzonder project en vakmanschap!

Mooi werk!

Prachtig werk.
Weer met veel plezier gelezen en gevolgd.

Dank voor deze verslagen Berghout2. Mijn vingers jeuken als ik je zo bezig zie. Wat een karwei. Mooi dat je nu hulp hebt.

Gelukkig heb je toch nog wat gedaan in de tussentijd
Man, wat een ambacht!

Echt mooi om te lezen en het vakmanschap te zien!

Eindelijk, ik kreeg poonwee .
Ik denk dat je met al deze berichten een mooi basisdocument hebt om straks een boek te schrijven à la De bouwgeschiedenis van een botter van Peter Dorleijn.