Onderwerp: Strijken van de mast

Wat mij opvalt is, wanneer we allemaal liggen te wachten voor de brug met dubbel rood, er niemand is die zijn mast strijkt. Ik weet dondersgoed, zoals op onze Etap, dat het strijken van de mast alles behalve simpel is.

Is er nu niet echt een inventieve geest die daar eens verbetering in kan brengen? Ik heb twee opties in mijn hoofd om een aluminium mast snel en eenvoudig te strijken. Ik zal dat eerst op een modelletje gaan testen voor ik een zeiljacht onderhanden ga nemen.

Wat zijn er voor opties op de markt op dit gebied? Het heeft niet zoveel zin om het wiel twee keer uit te vinden...

Optie een: gewoon doorvaren , na de brug is hij dan gestreken.

Denk eens aan een kontragewicht (zie sommige platbodems), dat kan een boel krachtsinspanningen voorkomen.

Een vergrote luchtveer zoals op de valkjes wordt gebruikt. Daarmee haal je hem met twee vingers in de neus neer.

Het systeem met contragewicht is idd echt platbodem, een opzich prima systeem, het gewicht verdwijnt onderdeks als de mast staat, en zit dan in een bun die regelmatig van overtollig regenwater ontdaan moet worden.
Die bun zit in een deel van het schip waar je met goed fatsoen toch alleen maar kruipend kan komen, veel ruimte verlies je dus niet.
Het gewicht is noodzakelijk om dat de masten nog al zwaar zijn.
Niet echt toepasbaar en nodig op een scherp jacht.

Ook wij hebben een prima werkende strijkinrichting en eenmaal opgetuigd is de krachtsinspanning minimaal, en dat is op de meeste plezierjachten heel goed te doen.

Dat brengt ons op twee type,s strijk instalatie,s die feitelijk op de zelfde wijze werken.

Permanent en semi-permanent.
Deze keuze moet je dus maken, bij de permanente, zoals bij Albert aan boord, heb je dus altijd de bokkepoot op het voordek, die permanent via een talie is ingeschoren.
Bij de semi moet ook de bokkepoot of zoals bij ons de strijkboom, dit is de spiboom nog worden opgetuigt.
Dat kost al wat meer tijd, de verdere voorbereidingen zijn ongeveer gelijk.

Strijk je de mast geheel, dan moet de giek en dus ook het grootzeil eraf, heb je een fok rolreef, dan kan je ook beter het voorzeil afslaan.
Bij bruggen is een gehele strijk soms niet eens nodig, kan je volstaan met het achterover laten zakken van de mast, de giek en zeilen kunnen dan blijven zitten.
De vallen, smeerrepen, en reeflijn(en)moeten echter wel voldoende ruimte hebben.
Voorbereiding genoeg en je moet echt overal om denken.

Er is dus een groot verschil tussen strijken van een al van afgeslagen zeilen voorzien schip of een geheel zeilklaar schip, en daarom loont het vaak de moeite niet als het gaat om pauze houdende brugwippers cq deurenflipperraars.

In het geval van bijvoorbeeld brug C of de Gouwe spoorbrug, dan loont het vaak wel.

Is natuurlijk ook een prima systeem, maar word op kajuitjachten wat lastig, bij een valk zit het hele spul in de voorpiek, die verder alleen dienst doet als tassenberging.

Bij de wat kostbaardere Lemmer aken werden, bijv. door Claasen Jachtbouw, complete hydro instalaties toegepast om de strijken en meteen ook maar de zwaarden te bedienen, maar je wil niet weten wat voor toeters en bellen je allemaal moet inbouwen.

Ik doel eigenlijk meer op het semi-permanente gebruik.

Het tweede idee wat ik in mijn hoofd had was gebruik maken van een bokkepoot, terwijl de mastvoet naar achteren schuift in een geleider. Eén en ander hangt natuurlijk af van welke type schip je vaart.

Het eerste idee is - ik weet het, het klinkt idioot - een vorm van een telescopische mast. Ik heb dat ideetje opgedaan toen in de antenne van mijn portable radio in elkaar schoof. Ik heb ervan een modelletje gemaakt, compleet met zalingen en tuigage. Het werkt, al heb ik geen idee of dat ook opgaat op een schip waarop de krachten heel anders zijn dan op een model. Dat een mast telescopisch gemaakt kan worden is niet de grootste opgave: het kan zonder hydrauliek en gewoon met hefkabels (ooit zijn perisocopen in een duikboot hiermee uitgerust), maar het vraagt aanpassing aan want, stagen en zeilen.

Je komt aanvaren, de brug geeft dubbel rood en via een druk op de knop verdwijnt de gehele mast naar beneden. Geen bokkepoot is meer nodig. Ik heb geen idee of ik dit ooit in werkelijkheid kan bouwen, maar het blijft spelen in mijn achterhoofd.

Op zich is het een goed idee dat ik er niet opgekomen ben schaam ik me nu voor.
Dat we daar een vrouw voor nodig hebben om dat aan de wereld te vertellen.
Ik zie het al voor me het moet werken.

Helemaal nieuw is het natuurlijk ook niet.......
Wat ik hier voor me zie is het idee van de stengenmast, reeds honderden jaren ingebruik.
In de oude zeilvaart was het laten "schieten" van de stengen heel gebruikelijk.
Werkt idd met het zelfde kabel princiepe als de periscoop.

In havens konden deze schepen zonder lading en/of balast niet uitzich zelf recht op blijven, geen stabiliteit, de enige manier om het schip niet te laten omvallen was om de stengen te laten schieten.
Later kwamen vooral in de nieuwe wereld de grote hangbruggen die zeker in de 19 e eeuw soms net te laag waren voor de grote zeilschepen, ook hier moest dan vaak de bramsteng zakken.
Ook dit was nog een heel werkje waar alle hands wel een dag of nachtje mee zoet waren.

Wat niet wegneemt dat het uitvoeren van een soort telescoop mast een leuk idee is.

Ik was ooit met hetzelfde bezig en kwam uit op een combinatie van steng en Houarituig.
Ik noemde het Krikkerig.
De gaffel van het Houarituig was in mijn ontwerp een steng, die in een mastrail loopt.
Het leuke eraan was dat het reven gepaard ging met een steeds verder ingekorte mast zodat ook het zwaartepunt steeds lager werd.
In het model werkte het prima.
In de praktijk nooit aan toe gekomen.
Er zijn dus ook mannen die zo denken als Madison

rakadam schrijft:
Volgens mijn blijft het zwaarte punt hetzelfde.
Maar het drukpunt op je mast word lager.

@Ron b:

Een stengenmast ken ik wel, maar ik had het idee voor me van een mast die in elkaar schuift, niet langs elkaar. Net zover dat de top van de mast net boven de hoogte zit waar normaal gesproken je mastkoker zit.

Nog een voordeel, als je anker- of toplicht stuk is, is vervangen kinderspel geworden.

Dat begrijp ik Madison, maar het princiepe is hetzelfde in elkaar of naast elkaar, maar even goed, patent krijg je er niet op.
Kijk hier maar eens naar,



bron; Zeilschepen en hun tuigage. H Manshoudt 1945.

Voordeel van de bokkepoot (of is het bokkenpoten ) is dat je er in combinatie met de giek een "kraan" van kunt maken.
Gisteren heb ik met deze combinatie en de grootschoot samen met mijn zoon de mast van de schouw eraf getakeld. Dat ging op zich goed. Ik snap nu waar de twee oogjes halverwege de bokkepoot zijn. De belaste poot begon aardig door te buigen. Door met een touw de twee bokkepoten halverwege te verbinden had ik dat kunnen voorkomen. De schade is gelukkig niet blijvend.

Ik heb de bokkepoot het afgelopen jaar vaak gebruik: als we vanuit de haven naar het Leekstermeer varen, dan moet de mast plat.
Een liertje en wat katrollen lijkt me een goede oplossing om de zonder veel moeite te strijken en te zetten.

Ik heb vrij lang met een kotter met een topzeil aan een steng gevaren. idd kinderspel om dan de "mast" even een ruime meter in te korten voor een brug.

En even dit:

ron b schrijft:
Dit geldt natuurlijk alleen als het lummelbeslag op het bewegend deel van de mast zit. Zet het onder het scharnierpunt en de giek kan gewoon blijven zitten.

Dit probeer ik voor me te krijgen, maar dat lukt niet helemaal

Als de mastbout meer dan de halve dikte boven de giek uitkomt, dan kun je de mast strijken zonder dat de giek knijp komt te zitten.
Ik leg de giek op de nagelbank net naast de mast, het zeil hoef je niet van de mast los te halen op een platbodem.

ron b schrijft:
In aanvulling op Pylk. Met helaas het grootste deel van een fotoarchief op negatief en geen scanner daarvoor, dus geen alles zeggende plaatjes, maar een uitgebreidere beschrijving.

Wat je veel op platbodems ziet en af en toe op (traditionele) kotters als die geen gestoken mast hebben, is dat de mast draait om een bout die op z'n plaats blijft tussen twee wangen.

Zet het lummelbeslag op die wangen, onder de bout, leg de giek in de mik en strijk de mast en leg die weer op de giek. (een deel van) het grootzeil zul je van de mast af moeten halen, maar het kan iig op de giek blijven zitten.

@ Ron b:

Nee, het gaat niet om er patent op te krijgen. Ik zoek (of intussen: zocht) een makkelijke en snelle manier om een mast een kopje kleiner te krijgen buiten wat nu standaard is.

Noem het wat brainstormen of creatief denken:
ik denk dat wat ik voor ogen heb wel mogelijk is. Zal ff kijken of ik wat fotowerk van het modelletje kan maken.

Weer even on-topic. Niet iets dat ik op mijn eigen schip zou willen hebben (maar dat heeft vooral te maken met het feit dat ik aan boord niet te afhankelijk wil zijn van elektriek), maar ben wel benieuwd hoe je het met de verstaging oplost, die moet met een beetje zeegang en wind toch aardig op spanning blijven.

En ik moet ineens denken aan een telescopische autoantenne die ik heb gehad, waarvan er een storing in het circuit zat waardoor die in en uit bleef schuiven.

Daarom is de Valk voorzien van een gaffel; de meeste bruggen over groot vaarwater hebben een doorvaarthoogte rond de zeven meter. Bij de Valk laat je de gaffel zakken (geien) en je kan er onder door.

Toevallig hebben wij afgelopen zaterdag de mast gestreken.
Probleem bij ons is dat we het 1 keer per jaar doen, voor de winter, en dus eigenlijk steeds vergeten hoe het ook alweer precies zit. Nu weten we het weer:

1. Bezaanmast laten zakken (dit kan gewoon met het handje)
2. Giek en zeil eraf
3. Luchthapper voor de mast eraf
4. 2 spi-bomen vastklikken in de ogen in het SB en BB gangboord
5. Met een stevige harp de bomen aan elkaar binden.
6. Babystagen losmaken en met een harp aan de punt van de spi-bomen bevestigen
7. Grootschoot aan de kim vast maken en het andere blok aan de onderkant van de spi-bomen bevestigen.
8. Rest van de stagen losmaken, de voorstagen als laatste.
9. Checken of grootschoot in de klem zit, daarna de borgbout eruit.
10. Met een val naar achteren lopen om de eerste beweging erin te krijgen. Daarna langzaam de grootschoot vieren.
11. Met een handje extra de mast opvangen en op stootwillen leggen ter hoogte van de kompassteun (bij ons dan he?).
12. Daarna mastbout los en het geheel naar voren geleiden, door de mastvoet heen.
13. Stagen en vallen netjes langs de mast naar voren brengen en tegen de mast aan binden.
14. Boel vastsjorren aan de mastvoet en de preekstoel.

Zo en nu kan ik als het goed is altijd terugvinden hoe het moet.

Cheerio,

Stoffel

Hmm... ik heb een strijkbare mast (mastvoet bovendeks, bokkenpoot, strijkwant etc.) maar ik moet er toch niet aan denken om de mast met de hand te strijken. Daar is het hele zwikkie veel te zwaar voor en dan heb ik nog 'maar' een topgetuigde 33 voeter. Aangezien 38 voet tegenwoordig een beetje het instapmodel is (YV-wise) wordt het daar alleen maar groter en zwaarder. Ik heb een andere oplossing gevonden: ik vermijd bruggen zoveel mogelijk...

marfamke schrijft:De reden voor een gaffeltuig is een groter zeiloppervlak met een kleinere mast, wat ietsje genuanceerder is. inderdaad kan je soms een brug net passeren door even te geien.

Nou is het met een valk, en veel andere boten van dezelfde maat zo dat de mast sowieso in minder dan een minuut gestreken kan worden.

Het is mijn ervaring dat een van de belangrijkste voorwaarden voor een makkelijk strijkbare mast een mastvoet met een mastbout is. Bij andere systemen, waarbij de voet van de mast loskomt van het schip wordt het strijken en zetten van de mast al direct een grotere opgave.

2 voorbeelden hiervan zijn de centaur en mijn eigen boot.

Als de centaur een mastvoet met bout zou hebben, zou de mast makkelijk te strijken zijn. Deze schepen zijn echter uitgerust met een bol/kom systeem wat het strijken en zetten een stuk moeilijker maakt.

Ik heb zelf een 6m jachtje met een mast van ca. 8 meter. Ik kan de mast in mijn eentje binnen 5 minuten strijken, met wat hulp aan boord 1-2 minuutjes.

Dit model is echter oorspronkelijk uitgerust met een rail op het dak waar de mast in gaat (wat je op veel schepen ziet) Ik heb wel eens bij iemand anders de mast moeten zetten en dat was een 10 minuten karwei voor 3 man.

Uiteraard zijn er maar weinig boten boven de 7m waarbij de mast dan opeens strijkbaar op de hand is, maar met een mastbou, een permanente bokkepoot en een lummelbaslg dat makkelijk loskomt of waarmee de giek aan de mast kan bliven zitten, is het dan al snel makkelijk om een systeem te hebben dat goed te strijken is. het nadeel is dan alleen nog dat bij schepen met een torentuig de mast zover naar achteren uitsteekt.

Ook al komt er geen patent op het systeem zoals Madison dacht is het wel uit te breiden. Wat te denken met een doorsteekmogelijkeid naar beneden, 2 in 1 mast en spudpaal. En op zich is dit misschien wel patentable??