Onderwerp: Blikseminslag

Dit weekeinde is onze boot getroffen door de bliksem, impact recht op de masttop (iemand zag het gebeuren vanaf de wal).

Het liep tegen de avond (1 juli) en op de radio waren er continue waarschuwingen voor zeer heftige onweersbuien. Wij lagen dus in de haven naast ongeveer 40 andere zeilboten. Voordat we naar bed zouden gaan wilden we nog even twee afleveringen van een TV show kijken. Tien minuten voor het einde van de tweede aflevering opeens een enorme klap gevolgt door volkomen stilte. We lagen aan de walstroom dus je hebt het zoemen van de accu lader, de laptop waar we naar aan het kijken waren stond aan, een ventilator draaide op tafel want het was erg warm. Gedurende de impact kwamen er vonken uit de laptop, gaven de speakers van de radio een harde klap en vloog het front paneel van het hoofdschakelpaneel rakelings langs mijn hoofd om vervolgens tegen het voorpiek schot tot stilstand te komen.

Na de impact was alles heel erg stil, alleen het tikken van de klok was hoorbaar. Ik ben gelijk buiten gaan kijken of er direct gevaar was, dat was niet het geval. Daarna de vloer delen open getrokken om te zien of er water binnenkwam of niet. Er was niets te zien.

De Windex, grootste maat met een massief 8mm aluminium voetstuk, lag verfrommeld aan dek, net als de windmeter. Het toplicht en masttop VHF antenne zijn niets meer van terug te vinden, de RVS bouten zijn door de klap glad afgebroken en de rest is spoorloos verdwenen.

Nu zijn er een aantal gekke dingen (in mijn ogen) het toplicht zat met drie M4 bouten vast, de windmeter met 4 rvs M4 bouten, de antenne met 4 behoorlijk zware popnagels en de windex met een 8mm alu stift+moer. Door de klap is dit allemaal in een keer glad afgebroken en verdwenen. Toch doet alle navigatie verlichting in de mast het nog (behalve het kompleet verdwenen toplicht), zelfs de lichtbulbjes deden het nog. Binnen waren bijna alle zekering automaten uitgeschakeld zonder dat de enorme hoeveelheid energie de opening kon overbruggen (wat normaal gesproken het geval is bij een inslag).

Alle duurdere apparatuur (Furuno) werkt nog, inclusief het gyrogestabiliseerde fluxgate kompas halverwege de mast, terwijl de goedkopere spullen allemaal stuk zijn (oa de autoradio van Sony, een Uniden VHF, Uniden handheld VHF, Etrex draagbare GPS etc.)

Wat ik vreemd vind is dat bij sommige onderdelen de klap verschrikkelijk moet zijn geweest om bouten dwars af te breken, en aan de andere kant minimaal omdat gevoelige apperatuur heel blijft, verspreid het zich niet via de weg van de minste weerstand?

Als voorzorgsmaatregel haal ik altijd de antennes en sensoren los van de apperatuur. Navtex, hoofd GPS, hoofd marifoon, radar etc zijn allemaal intact gebleven terwijl het schakelpaneel (waar het toplicht aan zat) door de klap 6 meter verderop tegen het schot geblazen werd. Toch zijn er geen brand plekken oid te zien op het paneel of in de kabel en alles lijkt nog normaal te functioneren.

Nu zit ik nog met wat vragen waar jullie wellicht een antwoord op weten:
1) Zijn er verschillende gradaties van sterkte mbt blikseminslagen? Ik heb namelijk 8 bliksem slachtoffer boten gezien die, op een na, allemaal gezonken en totalloss waren door de inslag (gaten in het polyester vlak bij de kiel) en ALLE elektronika was altijd gebakken, inclusief doosjes reserve zekeringen in de kast, reserve apperatuur in de kast etc terwijl bij ons de schade minimaal valt te noemen.

2) Kan ik verborgen schade verwachten? Ik heb alles onderzocht, inclusief de mast, maar ik kon helemaal niets vinden. Zelfs geen brandplekken. Is er bijvoorbeeld risico dat de verstaging verzwakt is door een dergelijke impact?

3) Is er een methode om de masttop te beschermen tegen bliksem inslag? bijvoorbeeld een metalen stok die overal bovenuitsteekt en goed verbonden is met de verstaging en daardoor als eerste getroffen word en de ergste impact van de masttop installaties afleid?

4) Wat voor beveiliging hebben jullie tegen bliksem inslag en wat doen jullie als bliksem naderd? Ik weet dat je neit veel kunt doen, maar zelf haal ik, zoals ik al noemde, alle antennes en sensors los van de apperatuur, is er meer?

Nou, ik heb geen antwoord op je vragen maar man wat zullen jullie geschrokken zijn. Lijkt me dood eng en is zeker één van mijn grootste angsten. Gelukkig is er geen persoonlijk leed.

Grt,
Dion

dat is best heftig erik, eigenlijk moet ik zeggen dat je ontzettend geluk hebt gehad, voor het zelfde hadden we nu een inzameling voor een krans gehad, rip.

wat jij hebt gedaan, zoveel mogelik loskoppelen heb ik altijd ook gedaan, veel meer is volgens mij niet mogelijk. ja een schietgebedje dat het inslaat bij de buren.

Erikdejong schreef : Geen leuk verhaal zeker niet zo in de zomer.

Wat betreft electronica, deze kan inderdaad verborgen schaden hebben. Ik weet wel dat bij bedrijfen waar de bliksem ingeslagen is alle computers vervangen worden ook al werkte deze nog gewoon. Dit omdat ze spontaan uit kunnen vallen.

Veel mazzel gehad Erik!

Ik kan me zo voorstellen dat de bliksem bij inslag in een boot zich gaat splitsen, een deel van de energie gaat door de voorstag, een deel door zijstagen etc. Hierdoor kunnen bepaalde dingen kapot gaan, en andere heel blijven. Het grote probleem is echter, dat het geheel onvoorspelbaar is welk deel waar door heen gaat.
Een bliksemafleider kan helpen, maar ook niet altijd.

Stan

Je schrikt je inderdaad wezenloos en je kijkt eerst om je heen of er nergens brand is en of je de (stalen) romp en dek wel kunt aanraken.
Ik heb altijd geweten dat we met onze 14mm dikke verstaging met een stalen boot altijd redelijk veilig zijn geweest, maar je schrikt er niet minder om, zeker niet als er een schakelpaneel vlak langs je hoofd zuist met een noodgang. Een van de mensen die het zag gebeuren zat op zijn boot ongeveer 30 meter verderop en hij zei dat hij de inslag voelde.

Maar hebben we nu geluk gehad en zijn we getroffen door een bliksem met relatief weinig energie? Of is een stalen boot nu zoveel beter in geval van een inslag? Ik weet het niet.

Ik heb net een mailtje naar de masten maker gezonden om te vragen wat voor ervaringen met verborgen schades zij hebben in geval van een blikseminslag en of zij het noodzakelijk achten om bijvoorbeeld de verstaging te vervangen.

monreve schreef : Hoe werken die?

Christiaan 676 schreef : Ik zal eens horen wat de verzekering hier van zegt. Mocht iets over een paar maanden stuk gaan dan zal het lastig worden om dit met de verzekering af te handelen onder ditzelfde voorval (ivm eenmalig of meerdere keren je eigen risico). Alles preventief vervangen lijkt me echter ook een beetje overdreven en kostbaar. Maar als de verzekering er voor open staat, waarom niet.

Wauw Erik, wAt een verhaal!
Ik denk dat wij Nederlanders niet veel weten hierover, te weinig bliksems, te weinig schade. Verzekering ook niet erg geïnteresseerd door statistiek.
Lees in USA, Florida, daar is het een erg serieuze topic.

Ik heb in het verleden ook wel wat gestudeerd hierin, heb ergens thuis nog een waardevolle PDF ,zal m zoeken.
Ik denk dat jouw boot de ideale voor bliksem is: staal met dus stalen kiel en mogelijk doorgestoken mast of in ieder geval goede geleiding van mast naar kiel.
Hierdoor gaat de stroom in een keer het water in en heb je de minste schade.
Bij polyester schepen heb je, bij niet doorgestoken mast en slechte geleiding naar de kiel de kans op sluipwegen via afsluiters die dan uit je romp exploderen als het ware, wat nogal kans op waterschade geeft.
Over verborgen schade aan stagen weet niks, alleen dan dat jouw schip relatief ideaal is.
Er zijn in USA bliksemafleiders te koop, dat zijn een soort uitwaaierende metalen borstels die hoog (boven alles uit?) in deze mast staan, ik heb die dingenregelmatign bij amerikanen inde mast gezien.

Sunday schreef : Wij liggen in Canada, en bliksem komt hier redelijk veel voor (in het zuiden). Veel zeiljachten hebben hier een dergelijke borstel op hun boot staan, maar als ik zie wat er bij ons van de masttop afgeveegt is aan RVS bouten en massief aluminium voetstukken, dan betwijfel ik of een dergelijk 3mm rvs borsteltje veel zal helpen. Ik denk dat goede geleiding naar het water het belangrijkste is om structurele schade te voorkomen. In ons geval denk ik dat de bliksem zijn weg via de verstaging heeft gezocht in plaats van via de mast. Ik vermoed dit omdat het fluxgate kompas en de licht bulbjes in de naviagtie en dek verlichting allemaal nog heel zijn.

Gewoon pech met een toch vervelende schade. Voor zover ik ervaren heb is het niet mogelijk je spullen tegen inslag te beveiligen. Kijk maar eens naar boerderijen en gebouwen waar vaak bliksemafleiders gemonteerd zijn en evengoed de bliksem inslaat. Een goede geleiding zorgt waarschijnlijk wel voor een snelle afvoer met minimum schade maar vaak is de stroomsterkte zo hoog dat ook de geleiding doorbrand omdat er een te lange aardingsleiding is aangebracht. Thuis schade gehad via een bolbliksem door de straat die inductief via de kabel mijn laptop, modem en tv vernielde. Meerder inslagen meegemaakt op zeer korte afstand als je tenminste 10 meter zo mag noemen. en dat was niet op de hoogste punten in de buurt.

Hoevaak slaat de bliksen op dezelfde mast in?

Mvg Kleinbootje

oei! ik hoop dat je seizoen (met klanten) nu niet in gevaar komt?

voor wat het waard is: www.marinelightning.com/ misschien vind je daar nog wat nuttigs.

Die bliksem gaat vast op het punt waar hij inslaat door een kleine doorsnede van materiaal heen (die windex en de boutjes).
Verderop zal de lading zich verspreiden over een veel groter oppervlak (buitenkant van de mast, alle stagen) en dan is de stroomsterkte per mm2 veel minder dan op het punt van eerste contact. Dat zou wel de verdeling van de schade (of het gebrek daaraan) kunnen verklaren.

paneeldeurtje is wel gek; de lucht zet natuurlijk wel erg uit door de hitte (of stoom, als er water in de meterkast zit). dan moet daar toch wel meer schade zijn.

sterkte ermee!

groet
t

kleinbootje schreef : Ik denk niet dat je er wat over kunt zeggen. Ik heb net wat zitten googlen op dit onderwerp en er is een boot in de US die 14 keer getroffen is in 20 jaar terwijl de meeste boten nooit iets dergelijks mee maken.

Capolavoro schreef : Nee, dat lijkt allemaal goed nu. De essentiele dingen zijn nog heel, ik heb hier net een nieuwe omvormer aangeschaft en nog wat andere kleine dingen. En pik morgen een reserve marifoon op geoon voor het geval dat. Gellukig een goed geoutileerde winkel hier met een redelijke voorraad kwaliteits spullen.Dank je, ga ik nog even doorspitten.Het is niet het deurtje, maar het paneeltje zelf. De lucht er achter kan het denk ik niet gedaan hebben want warm was het er niet. Ik heb direct het kastje open gegooid om de hoofdschakelaar uit te zetten. Ook zit er een groot ventilatie rooster in de kast want de acculader hangt er ook. Die kan laden met 2500 watt dus die kan best wat warmte ontwikkelen die we normaal kwijt moeten.

De rest maken we wel weer op orde zodra we weer thuiskomen.

Erikdejong schreef :
Bij mijn weten werkt bliksemafleiding op twee manieren:
- door de lading af te voeren naar aarde/het water. Dit gaat gepaard met hoge stroomsterktes en vraagt dus om dikke kabels.
- door de top van de mast of de nok van een dak te aarden, dus via een geleider op het zelfde potentiaal te brengen als de aarde/zee. De theorie is dat het voor de bliksem dan minder "aantrekkelijk" is om in te slaan, je masttop bevindt zich dan electrisch gezien op zeeniveau. Dat kan met een veel dunner kabeltje.

Bart

Sorry, mijn vraag was niet helemaal duidelijk: Hoe werkt het op een boot?

Ik denk niet dat ik op dikkere koperen kabels zit te wachten dan mijn verstaging nu is. De geleideing naar het water is in ons geval goed gebleken, gezien structurele schade tot nog toe niet vindbaar is (fingers crossed).

Ik geloof niet dat het mogelijk is om je elektronica volledig beveiligd te krijgen tegen dergelijke stroom sterktes. Ik vermoed dat het enige dat je kunt doen een goede geleiding naar het water creeren om persoonlijk letsel en structurele schade te voorkomen.

Jouw laatstse punt is interesant, maar onze mast is goed (elektrisch) verbonden met het water en we zouden hier dus aan moeten voldoen (denk ik).

Overigens heb ik begrepen dat inslag plaats volkomen onvoorspelbaar en willekeurig is. Het hoogste punt in de omgeving is in iedergeval niet wetenschappelijk te onderbouwen. Al waren wij wel een meter of 10 hoger dan de andere boten om ons heen

In ieder geval is het niet per definitie zo dat bliksem in de hoogste top inslaat. Ik heb eens een boom zien raken die slechts half zo groot was als de bomen 10 meter links en rechts ervan. Spleet compleet in stukken.

Verder heb ik fotos gezien van bliksem welke in een gebogen koperen draad "de binnenbocht had afgesneden". Dus 10cm voor de bocht uit de geleider klappen, en 10cm na de bocht er weer in.

Met bliksem is niets wat het lijkt... Dat maakt het ook zo lastig.

Controleer in ieder geval iedere functie van je apparatuur. Kost even tijd, maar dan heb je een beter idee van de schade. Koperbanen kunnen overigens losgekomen zijn van de printplaat, en pas later schade geven. Maar voor hetzelfde geld is er niets aan de hand...

Overigens heeft aluminium een veel lagere weerstand dan RVS. De kans dat de mast de stroom heeft geleidt is aannemelijk. Dat hoeft overigens niet tot schade te lijden.

En inslagen heb je idd in verschillende sterktes. (voltage, amperage, tijdsduur)

Je zou kunnen denken aan een ijzeren (koper is waarschijnlijk beter) staaf die boven je antennes, windexen etc uitsteekt, en die goed verbonden is met je verstaging. Die zou dan de klap op moeten vangen. Het probleem echter is, dat alles op een masttop dicht bij elkaar staat, dus kan de bliksem alsnog makkelijk overslaan naar die te beschermen onderdelen.

Inderdaad, je antennes etc loshalen is een hele goeie, en heeft je nu een hoop extra ellende en kosten bespaard.

Stan

Ooit een inslag van de boot naast ons. Schade kwam met kleine stukjes boven water in de loop van de daaropvolgende weken.
misschien puntjes om te controleren
- walstroom lader (lijkt me evident)
- diode brug. Waren geen diodes meer maar geleide in beide richtingen daardoor merk je het niet direct.
- NMEA interface tussen diverse instrumenten geeft vreemde uitval.
- marifoon DSC lijkt gezapt. In ieder geval geeft hij de nummers niet meer weer van de ontvangende partij. Vreemd genoeg krijgt de meldpost wel mijn nummer.

De explosie van het deurtje kan mogelijk veroorzaakt zijn door vocht/water in een kabel waar veel stroom doorheen is gegaan.

RVS verstaging is een relatief slechte geleider. Aluminium geleid bijna net zo goed als koper. Als de mast de meeste stroom heeft gepakt geeft dit daardoor relatief weinig schade. Als je verstaging het heeft moeten doen zou ik er niet meer zo blij mee zijn. Mogelijk is het spul in de terminals te heet geworden en verhard. Misschien het spul op een testbank leggen ? En belasten tot werkbelasting + 20%.
Hoe zit het met je verf systeem onder water ?

3Noreen schreef:
misschien puntjes om te controleren
- walstroom lader (lijkt me evident) De walstroom is nog intact en werkt zoals het hoort, zelfs de aardlek schakelaar en overstroom beveiliging waren niet in/uit geschakeld.
- diode brug. Waren geen diodes meer maar geleide in beide richtingen daardoor merk je het niet direct. De enige plek waar ik weet dat diode bruggen gebruikt worden is in accu laad systemen, daar hebben we ze niet. Wel zit er een in de dynamo van de motor als ik me niet vergis, daar heb ik een reserve van liggen om gedoe te voorkomen ga ik die maar even omzetten denk ik.
- NMEA interface tussen diverse instrumenten geeft vreemde uitval.We hebben niets aan elkaar gekoppelt zitten, alleen de GPS zit aan de stuurautomaat, en die heb ik net geprobeerd en dat lijkt allemaal goed te zijn. Andere NMEA data gebruiken we niet. Fluxgate kompas werkt ook goed en wijst goed aan.
- marifoon DSC lijkt gezapt. In ieder geval geeft hij de nummers niet meer weer van de ontvangende partij. Vreemd genoeg krijgt de meldpost wel mijn nummer. Ik heb net de kustwacht opgeroepen via onze nood antenne die nog heel is en DSC lijkt goed te werken

De explosie van het deurtje kan mogelijk veroorzaakt zijn door vocht/water in een kabel waar veel stroom doorheen is gegaan. dat moet dan de kabel van het toplicht zijn, andere kabels lopen er niet naar buiten vanaf dat schakel paneel

Misschien het spul op een testbank leggen ? En belasten tot werkbelasting + 20%. Ik wacht even af wat ze bij Selden zeggen over dit geval. verstaging nu vervangen komt heel slecht uit omdat we nog twee maanden voor de boeg hebben voordat we langer stil kunnen liggen, als dat uitgesteld kan worden lijkt me dat goed. Eventueel zou ik zelf kunnen testen door de boot eens plat te trekken aan de spival, als dat heel blijft zit het wel goed met de sterkte
Hoe zit het met je verf systeem onder water ? geen idee, ik ben nog niet overboord geweest, dat plan ik voor vanavond.

bekijk ook even je anodes, die zijn het directe contact met het water, ook schroefas en schroef zijn kwetsbare delen.

Check de deviatie van het kompas ook nog even, daar hoor je soms ook wilde verhalen over, stroom betekent namelijk ook magnetisme, en je romp kan zo maar iets je meer of minder magnetisch zijn geworden.

Erik, kan alleen maar zeggen dat je gezwijnd hebt...
Anderzijds je hebt lang genoeg over t ontwerp etc van Bageera nagedacht, dit zal ooit wel eens ter spake zijn geweest.
Als je toch te water gaat, kijk naar de anodes.

Jeetje, dat is schrikken!