Welkom  

   

Mijn Menu  

   

What's Up  

za mei 18 @12:00AM
ZF Pinkstertrip 2024
   

Wedstrijd  

Geen evenementen
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
Welkom, Gasten
De mogelijkheden om zelf te knutselen/ontwikkelen met de nieuwste generatie mini-PC's is eindeloos. Omdat er diverse fraaie initiatieven lopen die best wat eigen plek behoeven, bundelen we onze kennis in deze categorie.
  • Pagina:
  • 1
  • 2
  • 3

Onderwerp: Raspberry Pi software vanaf een USB stick

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 02 okt 2021 11:31 #1329897

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
Usb sticks worden steeds sneller. De nieuwste Eeprom versie geeft de mogelijkheid om de Raspberry Pi op te starten vanaf een usb apparaat.

Dat werkt prima met een SSD HD met een usb 3 aansluiting.

Nu de proef gedaan met een moderne USB stick usb 3.1 versie met een leessnelheid van 150.

Je kunt de inhoud van het SD kaartje eenvoudig kopieren met clone softwaren van het RaspiOS naar de USB stick.

De volledige software en kaarten op de usb stick gezet.

Kan berichten dat dit prima werkt. Wel de USB 3 poort van de RPi4 gebruiken.

Werkt vrijwel net zo snel als een SD kaartje.

Dus eenvoudig de complete software versie op een USB stick, die ook eenvoudig mee kunt nemen om bijvoorbeeld thuis een route in te stellen.

Hier werkend op de 64 bits versie van Ubuntu aangevuld met de OpenPlotter extra's en SignalK.

Alles werkt naar behoren inclusief de AIS ontvangst via een dongle.

Oesenc kaarten met een dongle beveiliging.

Bram
Laatst bewerkt: 02 okt 2021 11:36 door brambo.
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 02 okt 2021 11:50 #1329902

Is een USB stick betrouwbaarder dan een SD kaartje?
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 02 okt 2021 12:07 #1329905

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
Nachtvlinder schreef :
Is een USB stick betrouwbaarder dan een SD kaartje?

Beste NV,

moet een duurproef nog doen. Ik verwacht dat een USB stick en een SSD betrouwbaar zijn dan een SD kaartje. Alhoewel een SD kaartje in een GSM telefoon bijvoorbeeld ook erg lang meegaat.

De behuizing is een in ieder geval meer solide en eenvoudiger mee te nemen en de kosten zijn wat lager dan een SSD opzet.

We zullen het zien. Er zijn uiteraard meer schrijf- en leesacties dan alleen als het gebruik opslag medium.

Bram
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 02 okt 2021 12:54 #1329919

  • Eclips
  • Eclips's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 6506
In ieder geval is een usb stick fysiek gemakkelijker te bereiken dan een micro-SD card, waarvoor de behuizing van de Pi geopend moet worden. Voor een headless Pi of voor een Pi met een HDMI scherm gaat het niet op, maar op een Pi met een DSI display zit de DSI flatcable ook nog in de weg. Om die reden heb ik ooit al pogingen gedaan om mijn Pi3B+ van USB te laten booten, toen dat een optie werd in de firmware. Nooit gelukt trouwens.
Roald

Never follow a Southerly!
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 02 okt 2021 13:15 #1329929

  • KolonelP
  • KolonelP's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 110
Moest daarvoor niet iets aangepast worden in de "bios"
Wanneer je niet tevreden was, kon je niet terug naar SD. Dat was voor mij een reden om het niet te proberen :-)
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 02 okt 2021 13:24 #1329933

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
Eclips schreef :
In ieder geval is een usb stick fysiek gemakkelijker te bereiken dan een micro-SD card, waarvoor de behuizing van de Pi geopend moet worden. Voor een headless Pi of voor een Pi met een HDMI scherm gaat het niet op, maar op een Pi met een DSI display zit de DSI flatcable ook nog in de weg. Om die reden heb ik ooit al pogingen gedaan om mijn Pi3B+ van USB te laten booten, toen dat een optie werd in de firmware. Nooit gelukt trouwens.

Beste Eclips,

ik begrijp het niet helemaal. De USB 3 zit toch gewoon aan de buitenkant van de RPI. Je moet wel de Eeprom versie op je Pi hebben voor het booten vanaf een USB apparaat. En als je er lastig bij kunt, dan kun je altijd nog een usb 3 kabeltje gebruiken.

De hier toegepaste usb stick doet 150 inplaats van 100 van de SD kaart. Ik heb nog een 200 usb stick in bestelling om deze ook eens te testen. Kosten zijn gering in vergelijking met een SSD.

Bram
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 02 okt 2021 13:30 #1329935

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
KolonelP schreef :
Moest daarvoor niet iets aangepast worden in de "bios"
Wanneer je niet tevreden was, kon je niet terug naar SD. Dat was voor mij een reden om het niet te proberen :-)

Nee hoor. Je kunt bij het RaspiOS (sudo raspi.config) wel instellen wat het eerst komt in boot volgorde.

Maar nodig is dit niet. De SD kaart eruit en USB erin, dat is alles.

Nogmaals je moet wel de Eeprom op je systeem hebben. Komt automatisch mee met de updates, maar handmatig installeren kan ook.

Als je niets aanpast, kijkt de eeprom eerst of er een SD kaart aanwezig. Is die er niet, dan volgt de boot vanaf een USB apparaat. Kan een USB SSD zijn of een USB stick.

Bram
Laatst bewerkt: 02 okt 2021 13:46 door brambo.
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 02 okt 2021 14:48 #1329957

  • Eclips
  • Eclips's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 6506
brambo schreef :

Beste Eclips,

ik begrijp het niet helemaal. De USB 3 zit toch gewoon aan de buitenkant van de RPI. Je moet wel de Eeprom versie op je Pi hebben voor het booten vanaf een USB apparaat. En als je er lastig bij kunt, dan kun je altijd nog een usb 3 kabeltje gebruiken.

De hier toegepaste usb stick doet 150 inplaats van 100 van de SD kaart. Ik heb nog een 200 usb stick in bestelling om deze ook eens te testen. Kosten zijn gering in vergelijking met een SSD.

Bram

Dan heb je mijn verhaal niet helemaal goed gelezen. Ik refereerde aan de Pi3B+, het eerste model waarop USB-boot geïntroduceerd werd, zij het toen nog experimenteel. En aan het feit dat de micro SD-card lastig te bereiken was. Dat was de reden dat ik USB-boot wilde proberen. Omdat de USB-poorten gewoon aan de buitenkant zitten. Geen USB-3 overigens toen nog, maar dat terzijde.
Roald

Never follow a Southerly!
Laatst bewerkt: 02 okt 2021 14:49 door Eclips.
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 12 okt 2021 15:01 #1332294

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
Inmiddels een duurproef gedaan van meer dan een week en kan berichten dat de complete Ubuntu Hirtute 64 bits versie prima blijft werken geheel vanaf een USB 3.2 stick.

Als leessnelheid staat aangegeven 150 MB/s. SD kaartjes komen veelal niet veel hoger dan 100.

De test usb stick bevat OpenCPN in de flatpak uitvoering. De SignalK server. Oesenc plugin met de Oesenc kaartensets. En een aantal OpenPlotter extra's zoals Serial en de Calibratie software voor een DSR-RTL dongle voor Ais ontvangst. De NMEA2000 ontvangst met een Canable Canbus kaartje of de Actisense NGT-1 werkt ook.

De stick is van Sandisk.

Inmiddels een tweede USB3.1 stick getest van Samsung met een leessnelheid van 200 MB/s.

Werkt ook zonder enig probleem en lijkt wat sneller te werken.

Uiteraard moet je USB 3 sticks gebruiken in de USB 3 poort van de RPI. Een USB 3 poort is met blauw aangegeven.

Je kunt de inhoud van een SD kaartje zo kopieren naar een usb stick.

Systeem moet wel de laatste Eeprom versie bevatten. Komt mee met de algemene updates. Maar apart instlaleren kan ook. Dit is nodig voor het opstarten vanaf een USB apparaat.

Dan is er nog de vraag. Er is in Ubuntu en andere OS versies geen Pi-clone kopieer mogelijkheid aanwezig.

Dan kun je prima doen door het kopieer programma van het RaspiOS te gebruiken. Je start het RaspioS op. Stop een bepaald kaartje in een usb kaarlezer en in een andere poort het apparaat dat je wilt gaan toepassen. Dat kan van alles zijn. Een ander SD kaartje een SSD HD of een USB stick.

Wat er op het origineel staat maakt niet uit. Zo kun je eenvoudig van het ene naar het andere medium kopieren. Ook het verschil in capaciteit speelt geen rol. Dat is wel het geval als je een image maakt.

Bram


PS. OpenCPN is de laatste flatpak beta versie 5.5.928
Laatst bewerkt: 12 okt 2021 15:56 door brambo.
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 12 okt 2021 19:03 #1332372

  • Calidris
  • Calidris's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 27147
Nachtvlinder schreef :
Is een USB stick betrouwbaarder dan een SD kaartje?

Gaan ook gewoon stuk.

Seen it, done it, been there.

Nu na ruim een jaar hebben we ook zelfs een Kinston SSD op een pi kapoerewietus.

Waarschuwing: Spoiler! [ Click to expand ]
ZF informatie kanaal Telegram: t.me/zeilersforum
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 12 okt 2021 20:48 #1332414

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
Een SSD in een Pi is niet anders dan in een tablet. Het heeft niets met een Pi te maken. Je kunt zo'n Sata SSD uit een tablet gewoon gebruiken op de Raspberry Pi via de USB 3. PCe SSD is ook mogelijk.

3O % van de Raspberry Pi's worden gebruikt voor industriele toepassingen. Ook allemaal prutsers natuurlijk.

Er zijn vele aanvullende adapters voor de RPI verkrijgbaar. Het gaat hier niet om een beperkt aantal. Er zijn er vele miljoenen in gebruik voor allerlei toepassingen. Zo is er een India een bloedtest apparaat, die gekoppeld aan een RPI direct een uitslag geeft. Beademings apparatuur die op een RPI draait.

Een aantal gaan er mee naar het Space station met toepassingen ontwikkeld door studenten.

Dat is wat anders dan eenpits bedrijfjes.

Bram
Laatst bewerkt: 12 okt 2021 20:53 door brambo.
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 12 okt 2021 20:55 #1332415

Bram, gewoon ff uit interesse: waarom kom je elke keer weer met ditzelfde verhaal over de RPi? Ik denk dat elke enigszins actieve ZF’er dit stukje proza nu al wel een aantal keer gezien heeft…
Er zijn en gewoon lovers en haters van de Pi en dat zal ook wel zo blijven.
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 12 okt 2021 21:08 #1332417

Een aantal keer? Bijna dagelijks. En elke scheet van een update weer een eigen topic. Bloedirritant. ‘Lees het dan niet’, ja dat gaat niet he, we worden er overal mee geconfronteerd
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 12 okt 2021 21:19 #1332421

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
Ik word een beetje moe van de aanhoudende kritisch afkrakende commentaren, van ondernemers die niet gesteld zijn op dergelijke goedkope oplossingen. Daar moet ik wel op reageren.

Voor de goede orde ik heb geen commercieel belangen bij de RPI. Het is mijn belang om de toekomst van small board computers te duiden, zodat watersporters goedkope geavanceerde computer toepassingen kunnen gebruiken.

Openbron software is daarbij een goed hulpmiddel.

Kaarten materiaal van O-charts is daarbij ook een doorbraak.

Bram
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 07:24 #1332451

Calidris schreef :

]PI projecten R.I.P.
Roozeboos heeft 100% gelijk!
Kijk , dank je Jugo. dat is aardig :)
Ontwerper van de RoosMux, en andere apparaatjes.
www.viax.nl

It's been said that a boat is a vessel continually looking for ways to sink itself..
Laatst bewerkt: 13 okt 2021 07:24 door Account op verzoek verwijderd 13.
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 07:26 #1332454

"Brambo, goedkoop is fijn. heel fijn.
Maar het moet wel werken, en blijven werken. Iemand naar een klant sturen voor een reparatie is al gauw erg duur.
Maar goed, daar komen we toch niet uit.
Ontwerper van de RoosMux, en andere apparaatjes.
www.viax.nl

It's been said that a boat is a vessel continually looking for ways to sink itself..
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 07:28 #1332455

  • Eclips
  • Eclips's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 6506
Eigenlijk is er weinig reden om aan te nemen dat een USB-stick langer mee zal gaan dan een SD-card. Het is allemaal flashgeheugen. Dat geldt ook voor SSD's, hoewel de daar toegepaste flash-technologie wat robuuster is uitgevoerd dan bij sticks en kaartjes. Verder speelt de capaciteit een grote rol: hoe groter het medium, hoe minder vaak de cellen beschreven hoeven te worden. Dus ja, een SSD zal het langer uithouden.
Het belangrijkste voordeel om een Pi vanaf een USB-stick te draaien is dat die stick gemakkelijker bereikbaar is. Dat geldt vooral voor een Pi waar een DSI-scherm op aangesloten is, zoals het officiele 7" touchscreen. Daar zitten de DSI-connector en het micro SD-card slot elkaar behoorlijk in de weg.
Roald

Never follow a Southerly!
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 08:02 #1332460

  • Menno
  • Menno's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 3389
Eclips schreef :
Eigenlijk is er weinig reden om aan te nemen dat een USB-stick langer mee zal gaan dan een SD-card. Het is allemaal flashgeheugen. Dat geldt ook voor SSD's, hoewel de daar toegepaste flash-technologie wat robuuster is uitgevoerd dan bij sticks en kaartjes.
Ik heb ook geen hoge verwachtingen van de robuustheid van USB-sticks vergelijken met SD-kaarten.
SSD's is wel een ander verhaal, daar zit een veel uitgebreidere controller tussen de PC en de geheugenchips.
“If debugging is the process of removing software bugs, then programming must be the process of putting them in.” — Edsger W. Dijkstra
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 08:25 #1332469

Menno schreef :
Eclips schreef :
Eigenlijk is er weinig reden om aan te nemen dat een USB-stick langer mee zal gaan dan een SD-card. Het is allemaal flashgeheugen. Dat geldt ook voor SSD's, hoewel de daar toegepaste flash-technologie wat robuuster is uitgevoerd dan bij sticks en kaartjes.
Ik heb ook geen hoge verwachtingen van de robuustheid van USB-sticks vergelijken met SD-kaarten.
SSD's is wel een ander verhaal, daar zit een veel uitgebreidere controller tussen de PC en de geheugenchips.

Maar als ik het goed heb moet het OS ook ondersteuning bieden voor de SSD om de 'wear' tegen te gaan. Keuze van het bestandssysteem heeft hier invloed op.

eclecticlight.co/2019/08/26/ca...-levelling-and-apfs/
Maxi 33s - Hide-Away - Stevensweert
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 08:27 #1332470

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
Het kan eenvoudig allebei. Vergeet niet dat usb sticks robuster zijn dan de SD kaartjes. Ook de moderne USB stick maakt ontwikkelingen door en werkt ook nog wat sneller dan een SD kaartje.

De kosten ? Voor 32 GB van Samsung met een leessnelheid tot 200 MB/s, circa € 15,-.

Een SSD HD heeft een grotere kapaciteit en deze kun je zo aansluiten via een adapter of via het slot van de alu Argon behuizing.

Je kunt hierbij hetzelfde SSD Sata kaartje gebruiken zoals dat wordt toegepast in tablet computers.

Kaartjes kun je volop gebruikt verkrijgen afkomstig uit stuk gevallen tablets. Inhoud SD kaartje er naar kopieren, dat is alles.

Voor reparatie naar een klant ?

Alles is modulair en kinderlijk eenvoudig te vervangen.

Bram
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 08:46 #1332477

brambo schreef :
Een SSD in een Pi is niet anders dan in een tablet. Het heeft niets met een Pi te maken. Je kunt zo'n Sata SSD uit een tablet gewoon gebruiken op de Raspberry Pi via de USB 3. PCe SSD is ook mogelijk.
Meeste ligt aan de ondersteuning en optimalisatie van je besturingssysteem voor deze SSD. Raspbian is by default niet eens geoptimaliseerd voor SD kaartjes terwijl deze de officiële oplossing is om een OS te runnen op de Pi.
3O % van de Raspberry Pi's worden gebruikt voor industriele toepassingen. Ook allemaal prutsers natuurlijk.
Dat getal is niet zo interessant, hoeveel % van de industriële toepassingen draaien op Raspberry Pi's is veel interessanter. Daarbij komt dat industriële toepassingen van de Pi hoogstwaarschijnlijk veelal op een geoptimaliseerde versie met vele aanpassingen van een OS draaien met een grote kans dat dit niet Raspbian is. Echter gaan dit soort oplossingen boven de pet van vele mensen om het zelf stabiel te krijgen.

Zoals als eens vaker gezegd: de Beaglebone heeft vaker een beter doordacht en stabiel hardware ontwerp.
Er zijn vele aanvullende adapters voor de RPI verkrijgbaar. Het gaat hier niet om een beperkt aantal. Er zijn er vele miljoenen in gebruik voor allerlei toepassingen. Zo is er een India een bloedtest apparaat, die gekoppeld aan een RPI direct een uitslag geeft. Beademings apparatuur die op een RPI draait.

Een aantal gaan er mee naar het Space station met toepassingen ontwikkeld door studenten.

Dat is wat anders dan eenpits bedrijfjes.

Bram
Er zijn ook laadpalen die op Raspberry Pi's draaien. Ik kan je vertellen dat dit niet persé een goed idee is ivm verschillende factoren (waardoor er veel problemen mee zijn geweest). En zoals al gezegd, het OS zal waarschijnlijk voor de meeste van deze toepassingen geoptimaliseerd zijn. En anders is het een experimenteer/prototype platform waar het dan ook oorspronkelijk voor bedoeld was.

Er is veel mogelijk met een Pi en ik heb er zelf ook een aantal waarmee ik bijv de slimme meter mee uitlees. Maar bij ze allemaal probeer ik zo veel mogelijk het schrijven naar de SD kaart te voorkomen, dus data offloaden naar de cloud of NAS ofzo.

Vwb het booten van USB, dat mocht van mij al lang erin zitten. Maar ik hoop nog steeds op een stukje onboard storage in de consumenten Pi. Dat is momenteel alleen bij de industriële versies van de Pi beschikbaar (bijv de Compute module versie), maar die heeft een behoorlijk ander prijskaartje.
Maxi 33s - Hide-Away - Stevensweert
Laatst bewerkt: 13 okt 2021 08:47 door Orange Sunset.
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 08:49 #1332478

Hé ja, die beaglebone heb ik gebruikt in een covid project vorig jaar, in combinatie met een eigen ontwerp print.
Werkte goed.
Maar Bram gaan we niet overtuigen hoor. Bespaar je de moeite.
Hoeft ook helemaal niet.
Ontwerper van de RoosMux, en andere apparaatjes.
www.viax.nl

It's been said that a boat is a vessel continually looking for ways to sink itself..
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 08:52 #1332479

  • Eclips
  • Eclips's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 6506
brambo schreef :
Vergeet niet dat usb sticks robuster zijn dan de SD kaartjes. Ook de moderne USB stick maakt ontwikkelingen door en werkt ook nog wat sneller dan een SD kaartje.

Hoe kom je daarbij? Volgens mij is het lood om oud ijzer, maar als je met documentatie kunt aantonen dat sticks robuuster zijn laat ik me graag overtuigen. En wat ontwikkelingen betreft: dat geldt net zo goed voor SD-cards. Steeds meer opslag, steeds grotere lees- en schrijfsnelheden. Ze worden inmiddels bijvoorbeeld op grote schaal ingezet in broadcast-apparatuur. Daarin spelen sticks geen rol van betekenis.
Roald

Never follow a Southerly!
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 08:56 #1332484

  • brambo
  • brambo's Profielfoto
  • Offline
  • Gebruiker
  • Berichten: 7281
De Raspberry Pi4 CM module past op meerdere boards. Het IO boardje CM4 hiervoor is gewoon te verkrijgen voor iedere gebruiker, alsmede het Tofu boardje. Die hebben standaard een NVM PCIe slot voor een razendsnelle SSD of voor een PCI video kaart.

De levertijd is echter vrij lang gezien de enorme belangstelling hiervoor.

Maar voor onze relatief traag varende boten is dit helemaal niet nodig.

Bram
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.

Raspberry Pi software vanaf een USB stick 13 okt 2021 10:07 #1332497

Ik draai alweer een tijdje openplotter vanaf een raspberry pi. Nu vanaf USB.
Nooit problemen, maargoed, kan je openplotter ook in read-only modus draaien?

Dan is eventueel vastlopen door corrupte datadrager (SD, USB of SSD) toch verleden tijd?

Enige wat kan gebeuren bij opnieuw opstarten na plotseling stroomuitval is dat je een ingestelde route kwijt bent.
Lijkt me niet echt een ramp, de plotter doet het gewoon, je weet waar je vaart.

Weet iemand of dat kan? En hoe je dat instelt?
Alleen ingelogde leden kunnen reageren.
  • Pagina:
  • 1
  • 2
  • 3
Tijd voor maken pagina: 0.299 seconden
Gemaakt door Kunena
   
   
   
   
© Zeilersforum.nl