Onderwerp: Blikseminslag op een polyester zeilboot.

Afgelopen vrijdag zijn we s'avonds door gaan zeilen van Harlingen naar Vlieland.
Eeenmaal daar bijna aagekomen werd de hemel echt helemaal gitzwart en zagen we de bliksem hier en daar in de verte inslaan.

Hierbij hebben we een anker incl ketting aan de achterstag gehangen op een manier dat het anker net onder water lag.

Onze vraag is: wie weet of dit nu feitelijk doeltreffend is? En wie weet er misschien een betere manier om de veilig te doorbrengen?

Ik heb geen ervaringen met het inslaan van bliksem op mijn boot, en ik denk dat er ook maar heel weinig mensen zijn die het meegemaakt hebben. Dat is maar goed ook natuurlijk. Tegelijk is het jammer want we weten dus niet zo goed hoe om te gaan met bliksem en potentiële inslagen, behalve er alles aan doen om het te vermijden natuurlijk.

Hier een verhaal van wat waarschijnlijk toch een inslag op een polyester boot is geweest, en dat goed is afgelopen. Het hoeft dus geen ramp te zijn (al is het niet fijn uiteraard).

Ik denk niet dat een anker met ketting aan je stag voldoende geleidend is om je volledig veilig te voelen. Het lijkt me veel te dun en te slecht geleidend (allemaal losse schakels) om echt effectief te zijn. Ga er maar vanuit dat je boot bij inslag eventjes geheel onder stroom staat, of je nu een ketting aan je stag hebt of niet.

Het advies wat ik het meeste tegenkom: strijk de zeilen, start de motor en ga binnen zitten, zorg dat je de maststeun (of mast, bij doorgestoken mast) niet aanraakt, blijf weg van stagen en puttings. schakel je elektra af en vaar van het gevaar weg.

Uiteraard geldt natuurlijk dat je daar niet had moeten wezen. Maar dat is natuurlijk achterafgel*l waar je op het moment van onweer weinig meer aan hebt.

Ankerketting in het water word vaker genoemd als bliksemafleider, maar dan niet om de stag maar om de mast.

Bliksem zoekt de weg van de minste weerstand en dat is dan de dikke mast, een dikke ketting zal het toch meer naar het water geleiden, zonder zal de bliksem zeker door de bodem naar het water gaan met een mogelijk gat tot gevolg.

Beste overloper,

ten eerste, van harte gefeliciteerd met je overstap van benzine naar windaandrijving (zie ander topic). Blikseninslag is een veel besproken onderwerp, ook in watersportbladen als waterkampioen en Zeilen. De meningen zijn over het algemeen wel gelijk, stroom afleiden naar het water via een stuk ketting of staaldraad. Als je een directe hit krijgt op je masttop kun je er van uit gaan dat dat niet voldoende is, de stroomsterkte is zo hoog dat een 8 of 10 mm staaldraadje dit niet af kan leiden, je mast gaat in ieder geval total-loss. Of er ook een gat in je boot gebrand wordt hangt af van het feit of je een stalen maststeun in de boot doorloopt.

Wij hebben zelf 1 x bliksem in de boot gehad, een houten notabene. We lagen het onweer af te wachten aan het konijneneiland in het Heegermeer toen de bliksem insloeg, zo ongeveer 100 meter verder. Het magnetisch veld was zo groot dat, via een spoortje water langs de mastvoet, de vonken door de boot vlogen. Verder geen schade want geen elektrische apparaten, wel geschrokken.
Water geleid prima, en met onweer heb je (vaak) regen. JE hebt een grote kans dat het water de stroom beter geleid dan een ankerketting of een staaldraadje.
Aan de andere kant, baat het niet, het schaadt ook niet.

Succes, Hedzer

PS.: bij dat soort voorspellingen moet je eigenlijk ook niet op groot open water zitten. Het kan je natuurlijk altijd overvallen maar afgelopen weekeinde waren de voorspellingen aardig duidelijk. Wat was eigenlijk de beweegreden om toch te gaan?

Bij ons aan boord is de mast via de mastseun met een kabel van 30mm2 verbonden met de gietstalen kiel, of dit afdoende is weet ik ook niet, maar de vorige eigenaar heeft de bliksem er eens in gehad, en sindsdien was de verlichtingskabel van het toplicht defect.
Dit was volgens haar toen de enige schade.

Bewegredenen kunnen er vele zijn, wij hebben zaterdagnacht de midzomernacht wedstrijd gevaren via de Dehlerclub op het IJsselmeer, er waren ook enkele delnemers afgehaakt van wege het weer, tja je hebt het al maanden in de agenda staan, in de middag naar Lelystad gezeild, een enkele klap gezien in de verte, om 20.00 gestart en geen onweer gezien, maar dat had tijdens een race van 5 uren ook anders kunnen zijn.

Het is ook zo, tijdens dit soort tochtjes loop je wel meer soorten risico, het blijft een keuze.

Ron

Beste Hedzer.

Dankje voor je compliment! Ik sprak uit mijn hart, en meende elk geschreven woord.

Wij varen al jaren flinke ribs en maakten regelmatig lange tochten, zowel op ruim binnenwater als over zee. 1200 kilometer in twee dagen was ons niet vreemd.
Dit deden we het gehele jaar door, zelfs met vorst.
In momenten dat blikseminslag je pad zou kruisen, probeerden we het weer te omzeilen (ja ironisch he?) of snelden we naar de haven.
Let wel! zou je bij elke slechtweer voospelde dag binnenblijven in Nederland? Dan varen we een kwart minder naar mijn idee.

En zo hadden we zaterdag een werkelijke prachtdag en zondag naast de wind een prima terugtocht. Ook beide dagen slecht voorspelt.

We zullen zeker niet bij elke wolk aan de lucht vluchten, en zo zag het er vrijdagavond toch best goed uit in de lucht boven het Wad.
Een tocht die voorheen in 15 minuten werdt gemaakt, werdt nu twee-en-een-half uur. En dat is nog even wennen. Pas bij het laatste half uur kwam er een dikke bui aan. Zo een zwarte stoomwals zeg maar met een beste wind voorop.

Tja, je kunt het dom of overmoedig noemen. Ik noem het wennen. Met name bliksem en daarnaast hard water zijn het enige wat me tegenhoudt, en zodoende ook deze gelegenheid om het eens aan de pro's te vragen.

Ik heb zitten denken aan een dikke koperen strip aan zowel de onderkant mast, als naar de achterstag het water in.
Ik had gehoopt dat nieuwe botenbouwers betere ideeen hadden.

De enige echt bewezen veilige plek, om beschermd te zijn tegen hoogspannings ontlading (bliksem), is de kooi van faraday.

kijk ook even hier;
kooi van faraday

In feite is een stalen scheepsromp een kooi van faraday, hier in zou je dus veilig moetten zijn, wat niet wegneemt dat de bliksem ook hier in de mast kan slaan, of via het water het schip bereikt, zaak is dat de spanning via een zo laag mogelijke weerstand weg kan vloeien naar de aarde=water.

Is er sprake van een grote weerstand, bijvoorbeeld een slecht kabeloog in de massastrip of roestige kettingschakels van de ankerketting, die voor dit doel overboord is gehangen, dan onstaat op deze plaats grote hitte met vonken en kan makkelijk brand ontstaan.
Zorg dan ook voor dikke massakabels en/of strippen van mast naar de kiel.

Dus ook als je schuilt in de kajuit van een polyester of houten schip ben je in princiepe veilig voor een directe inslag, deze veroorzaakt vaak acute hartstilstand en diverse brandwonden, schuilen dus.

Als de verdere geleiding in de boot in orde is, zal de schade beperkt blijven, zo niet dan onstaat ergens in het schip grote hitte met brand en kan soms de mast door de bodem heen smelten.
Hiebij vallen dan vaak brandwonden slachtoffers.

Er worden jachten gebouwd, met name in scandinavie, van kunststof met een aluminium frame tussen mast en kiel, voor de stijfheid van de romp uiteraard, maar dit is ook meteen een prima bliksem geleider.

Ron

Om de kooi van Faraday te vervolmaken zou je op een polyester schip de belangrijkste metalen delen elektrisch kunnen verbinden. Met een ringleiding onderdekst zou je de mast, wantputtingen, de bevestiging van voor- en achterstag, alle scepterpotten, voor- en achter preekstoel en kiel kunnen verbinden.
Gebruik hiervoor een stevige (dikke) geisoleerde aardedraad. Geisoleerd omdat blootliggend koper calvanische corrosie met het rvs veroorzaakt. Bekleed hierom ook de blootliggende delen van de kabelogen die aan het betreffende beslagdeel zijn bevestigt (misschien ook de aluminium mast maar niet verbinden),

Hallo,
ik vertrek zaterdag op zeilvakantie naar Zweden, we huren een polyester zeiljacht in Stockholms archipel (Skärgården). De weersvoorspellingen zien er nog niet best uit (los van de wind natuurlijk ). Beetje zoals hier: over het algemeen vrij wisselvallig met hevige buien. De temperaturen zijn er zo mogelijk nog een graadje lager, dito met de onweersdreiging dus, maar volgens mij zit die kans er wel in. Het is natuurlijk altijd een kwestie van beslissingen nemen... het weerbericht van vandaag hier (België) had het over "kans op onweerachtige buien", en ik kan wel zeggen dat hier zonet een onweer om U tegen te zeggen overgetrokken is (bleef ongeveer een halfuur knal boven hangen). Nu zit ik nog droog aan land... Stel dat ik de beslissing had moeten nemen om uit te varen, afgaande op het weerbericht had ik het er zeker op gewaagd, afgaande op de wolken weliswaar niet. My point being: het kan je dus heel goed mogelijk gewoon overvallen.
Wat ik hier al geleerd heb: binnenblijven bij ernstige dreiging en informeren naar hoe het huurjacht precies gebouwd is en of een kabel (ankerketting?) langs het schip naar het water noodzakelijk is bij onweer. Ik moet zeggen dat ik nog nooit middenin een onweer terechtgekomen ben met een zeilboot... Vandaar dus misschien deze domme vragen, maar toch:
- als je een kabel (ketting) van je mast naar het water hangt, dan hangt die toch ergens tegen de boot? Kan op die plaats geen ernstige smelt/brandschade ontstaan?
- "Vaar niet uit": allemaal goed en wel, maar als je voor anker/aan een ponton ligt is het risico en de gevolgen toch niet verschillend van op zee? Het al dan niet uithangen van een kabel blijft toch even nodig/onnodig? Als je in een haven ligt kan je zelf nog uitstappen en gaan schuilen in een gebouw... als ik voor anker ligt in een beschutte baai ga ik echt niet aan land om te schuilen onder een boom... kan ik dan toch net zo goed op open water zitten?
- "ga in de kajuit zitten": en wie bestuurt de boot dan? Eén koelbloedige persoon met veel zelfopofferingsgevoel? Oké, als je echt op open water bent kan je het roer vastzetten of de autopilot (als die er is) door laten varen op motor, maar wat als het je overvalt nabij een rotskust (altijd en overal in de Skärgården dus), desnoods omdat je de haven net niet gehaald hebt, dan ga ik toch echt de autopiloot niet vertrouwen? Loopt één persoon aan dek aanzienlijk gevaar? (lees: de stuurman staat toch dicht bij het achterstag, bij regen is het volledige dek met water bedekt,...)

Ik zou me er niet te druk om maken, hoe vaak hoor je dat er een boot en bemanning door vergaat, heb het zelf nog nooit gelezen in het blad zeilen, de waterkampioen, de krant of het blad van de knrm, terwijl er toch zat mensen worden overvallen door onweer.

Neemt niet weg dat het een indrukwekkend en eng gebeuren is en dat ik ook zo snel mogelijk naar de haven ga als het om me heen gaat flitsen, heb zelf een geisoleerde 30² mm kabel van 3 meter met accu knijpklem die ik dan aan de mastvoet klem, maar ik zal zeker niet binnen gaan zitten tenzij ik met een oversteek op ruim water met overnachtingen bezig ben.

Om de verwarring nog iets groter te maken: In de zendamateurwereld (waar soms met grote draadantennes wordt gewerkt) loopt om de zoveel tijd de discussie of hoge antennes geaard moeten worden of zogenaamd zwevend moeten blijven.

De gedachtengang achter zwevend ophangen is het feit dat de antenne geen verbinding met de aarde heeft, en dus niet de voorkeur geniet van een ontlading.

De parallel doortrekkend voor de zeilboot ben ik geneigd te denken dat een actieve aarde (zoals kabels om de mast en dan het water in) niet gewenst is. Ik heb liever dat de bliksem bij een ander, wél geaard object, inslaat. :?

De hoofdvraag is dan als volgt: slaat een bliksem eerder in bij een actief geaarde, óf een ongeaarde boot?

Wie dit weet heeft het antwoord op de eerste posting

kijk hier

Maar als radiomensen het al niet eens worden over electro magnetisme wie dan wel ?

Ron

Tja, het probleem zit in het feit dat je geen vergelijking kunt maken.

Als ik mijn boot niet geaard zou hebben, zou hij dan ook niet getroffen zijn? Of omgedraaid: Ik ben getroffen door de bliksem. Komt dit nu door de lage weerstand naar aarde of niet?

De door jou genoemde site is niet heel uitgebreid, maar wel een aanrader, zeg!

Zeilgroeten, Martin.

curiosity killed the cat
Standaardbegrip in de quantummechanica, heel kort door de bocht: het principe van oorzaak en gevolg, en de omkeerbaarhied hiervan. maw: Een reactie, bijv participeren op onweer, roept juist de actie, blikseminslag op. Mij is opgevallen uit een paar zeilverslagen dat jachten te maken kregen met inslagen, op of vlakbij de boot, vlak NADAT ze maatregelen hadden getroffen zoals het uitbrengen van de ankerketting, in de meeste gevallen niet aan de mast, maar aan het hoofdstag. Gevolg veel schade aan de apparatuur.

Mocht je in een heftige onweersbui terechtkomen schakel dan alle apparatuur uit, en koppel de radio en marifoon los van de antenne's.
en wacht de bui af...veilig in kajuit.
Groet Edirk

Ook nog van belang: bliksemontlading is een natuurverschijnsel.

Deze verschijnselen zijn vaak niet voorspelbaar, en manifesteren zich niet altijd volgens bepaalde redenatie's of logica.

Wie kent niet het verschijnsel van de voetballer die - op het voetbalveld- geraakt is door een near-by inslag in het grasveld terwijl er 4 grote onbeschadigde lichtmasten op de 4 hoeken van het stadion stonden?

Ik bedoel maar te zeggen dat preventie middels extra aarde volgens mij weinig uit zal maken, maar slaat ie in, dan wordt ieder schip plots een duur stukje koolstof...

Preventie door electronica tijdelijk van het boordnet los te halen kan wel heel zinnig zijn. Bij een ontlading in de omgeving van het schip komen gigantische veldsterkte's in de vorm van hoogfrequent velden voor. Deze kunnen zo sterk zijn dat de electronica de geest kan geven.
(denk maar eens aan het geheugenreepje in de computer)
Dit geldt trouwens ook voor het loskoppelen van bijv de marifoonantenne.

Maar dan wel een stukje schilderstape oid over de aan/uit knop zodat de antenne niet vergeten kan worden na het onweer..

jaren geleden werd een Kolibrietje getroffen door de bliksem. Kortste mast in de haven en mast staat los op houten kajuitdak zonder ondersteuning. Door de inslag sprong er een enorme vonk over van de mastvoet door het kajuitdak naar door de vlonders naar de kielbouten. Het bootje was rond de kielbouten op 16 plekken geperforeerd, net of er hagel door was geschoten. 2 personen die in de kajuit zaten mankeerden gelukkig niets.

Dat is natuurlijk erg naar voor de eigenaren, maar het valt me enorm op dat alle verhalen die hier nu langs zijn geweest voornamelijk spreken over (mogelijke) materiële schade en niet over personele ellende. Gelukkig maar natuurlijk! Maar het relativeert wel de hele onweer-discussie vind ik.

Vandaag trouwens dwars door een onweersbui gevaren. Ik schrik even bij elke flits (zou ik ook hebben als ik gewoon op de wal zou lopen) maar heb me geen moment onveilig gevoeld.

En dat met een stalen Sneekermeer!

Ja, een mooie discussie met "de meest waarschijnlijke situatie"maar de natuur zal zich niet laten dwingen. Ik denk dat geen inslag hetzelfde is. Ik heb zelf een inslag in de directe nabijheid van mijn huis meegemaakt en dat was best heftig. Ondanks dat alle hoofdschakelaars uit stonden sloeg de stroom er gewoon doorheen. De aardlekschakelaar was compleet ge-explodeerd en lag in 1000 stukjes. Gelukkig ging het hier om een vakantiewoning en ik heb altijd de gewoonte om alle stekkers overal uit te trekken en dat bleek een goede gewoonte. Dus ik denk dat het weinig zin heeft de stroom uit te schakelen omdat zo'n grote stroom overal doorheen slaat en alles aan gruzels zal slaan. Dus als je een echte "hit" krijgt ben je goed de sigaar. Wat meer waarschijnlijk is is dat je in de buurt bent bij een inslag. Het lijkt me dan uiterst zinvol om alle stroom uit te schakelen middels een hoofdschakelaar of massa pool los te koppelen. Ik heb zelf mijn massa pool via een blok lopen zodat ik met de hand op een simpele wijze de massa kan loskoppelen en de kontakten wijd uit elkaar kan leggen zodat overlsag niet mogelijk is. Tevens de VHF antenne loskoppelen is goed om te doen en ligt ook voor het grijpen bij mij. Tevens heb ik 4 dikke dikke koperenkabels aan boord die ik aan de mast en stagen rondom kan zetten en overboord in het water kan leggen. De illusie dat je de electriciteit met de regen kan afvoeren is m.i. regelrechte onzin. Ten eerste krijg je eerst de bliksem en dan de regen en ten tweede is water t.o.v. koper een zeer slechte geleider dus deze fabel is nu bij deze de wereld uit.

Even iets ter verduidelijking.

Soortelijke geleidbaarheid van zout water-42 mS/cm, van 99%zuiver koper-581 mS/cm, van uitgedroogd polyester rond de 0,02 mS/cm.
Dus koper geleid ruwweg 14 x beter dan zout water en 50000 x beter dan polyester.

Dan is zout water nog een beste geleider. In ieder geval veel beter dan niets(polyester).

Bliksem komt vaak eerder dan regen. Dus niet altijd. Dan heb je tijdens een bui wel vaak bliksem.
Dus eenmaal in een bui ben je nog niet vrij van inslag, en daar ging het om in dit topic.

Ik heb mogen leren van een ex-werknemer/bliksemexpert bij de NS dat inslag er in vele vormen bestaat. Een direct hit is zeldzaam.
Daarintegen valt een inslag nabij de grond of water vaak uiteen in vele vertakkingen. Dat zijn de grootste schademakers.
Soms kan een inslag door de grond elders dichtbij nog schade veroorzaken.

Contacten verbreken aan boord was volgens hem nonsens. Als de bliksem een plastieken boot raakt, zal het een weg naar het water zoeken volgens de snelste weg. Soms wordt een motor ook getroffen omdat de as dik van metaal is en vaak uitmond in een bronzen schroef.
Ga je alle contacten verbreken, zal het een andere weg zoeken.

Wat nog welleens gebruikt wordt is een dikke koperen kabel vanaf de mast aan de kielbouten bevestigen. Stagen geruiken als geleiders is volgens de man problemen zoeken omdat er bovenin en onderin de verstaging weerstanden zitten de vorm van ogen en spanners. Denk aan een slecht aardings-contact tijdens het lassen. Dan zie je de vonken overspringen bij de aardklem terwijl je lastoorts weinig presteert
Daarbij geleid aluminium veel beter dan rvs. Denk dus aan de kortste weg!

Gevaar is er dus altijd voor kunststof boten en zo ook in mindere maten voor stalen schepen.

He Overloper, intressant stukje maar misschien moet je toch nog eens mijn bijdrage goed doorlezen. Ik heb m.n. gewezen op de "near by"hits omdat die veel waarschijnlijker zijn. Tevens ben ik het absoluut niet met je eens om contacten niet te verbreken. Ik heb duidelijk gesteld dat dit niet met schakelaars kan omdat de stroom hier gewoon doorheen slaat. Tevens heb ik ook gesteld dat ik een kabel aan de mast EN de stagen heb als meest "beste" oplossing en mochten die verstagings kabels niet voor 100%werken dan beter mee verlegen dan om verlegen. Want door de spanning op je verstaging denk ik dat inderdaad het rakingsvlak niet echt groot zal zijn omdat vaal alle verbindingen rond zijn maar nogmaals er zal altijd een afvloeiing zijn en dat moet het doel ook zijn.

Enkel loskoppelen van je electro is niet voldoende. Je moet ze nog in de oven stoppen ook! (uiteraard indien mogelijk)

hoi celador,

Zou je eens aan kunnen geven en eventueel onderbouwen waarom de electronica in de oven moet?

Ik moest ook even nadenken over deze op het eerste gezicht vreemde post, maar ik denk toch dat het om het principe van de kooi van Faraday gaat. De oven zal de stroom om je apparatuur heen geleiden in plaats van erdoorheen (waardoor je apparatuur zelf een oven zou worden).

Op zich zit er wel een kern van waarheid in deze benadering, maar ik zie mezelf nog niet de apparatuur snel loskoppelen. Laat staan dat ik een oven in mijn boot ga plaatsen om in eventuele onweersbuien de bliksem om de tuin te leiden

Je kan ook een metalen doos nemen waar je BV een handheld GPS en VHF in bewaard. Mocht je dan getroffen worden door de bilksem heb je in ieder geval nog iets! Dat is op groot water op zich wel een fijn idee.