Onderwerp: Opknappen Olympiajol H86 uit 1939

Nu van de jol de herkomst bekend is (zie andere draad), zal ik hier verslag gaan doen van de restauratie van de jol. Ben begonnen met het verwijderen van het achterdek (massief mahonie 10 mm dik), dat er goed af kwam. Het achteronder had sinds 1940 geen daglicht meer gezien, dus dat was tamelijk vervuild. Daarbij waren een paar watergaten bij de wrangen dichtgeslibt met als gevolg flinke aantasting van de wrangen en het zaathout. De boordwegers zien er goed uit. De dekbalken van het achterdek zijn nog in redelijke staat. Er zijn een aantal spantjes (10x16 mm, kopergeklonken aan de huid) gebroken. Het vernieuwen of repareren zal nog een flinke klus zijn. Ik weet nog niet wat ik daar aan ga doen. We zien wel: eerst maar alles kaal maken en laten drogen. Foto's staan inmiddels op MijnAlbum.
www.mijnalbum.nl/Foto-RG8NHZ8I-D.jpg
www.mijnalbum.nl/Foto-MVVWOHWJ-D.jpg
www.mijnalbum.nl/Foto-EEZWYMMU-D.jpg
www.mijnalbum.nl/Foto-Q8SLLO6C-D.jpg
www.mijnalbum.nl/Foto-6D7OCXKW-D.jpg
www.mijnalbum.nl/Foto-DJW3AUVC-D.jpg
Een volgende keer foto's van de aangetaste delen!

Mocht je ergens in vastlopen, neem dan eens contact op met Herman van Eijk in Reeuwijk. Hij bouwt nieuwe, maar heeft ook nog een ouwetje staan.

Dank voor de tip. Ik had hem al ontdekt bij de O-jollenclub.Van Eijk is 1 van de 2 professionele bouwers in Nederland Het Scheepvaartmuseum in A'dam zou de H39 hebben.

Dit week-end heb ik het grootste deel van het dek gedemonteerd. Nu pas is de gehele binnenkant van de boot zichtbaar geworden. Wat direct opvalt is dat de O-jol als een echte wedstrijdboot is ontworpen (Olympische Spelen van 1936): alle houtmaten zijn gering, vaak maar 10-15 mm; alleen de kiel is 28 mm dik en het zaathout 23 mm. De huid en het dek zijn 10 mm dik massief mahonie. Ik heb ontdekt dat er een eerdere restauratie is uitgevoerd, voorin bij de mastkoker. Ik vond daar een paar vurenhouten plankjes die met ijzeren nagels waren bevestigd. Dat kan wel beter! Ook is er bij de mast een verstijving van 10 mm hechthout aangebracht, waarschijnlijk omdat de dekligger vlak voor de mast was gebroken. Ook vernieuwen dus. Ik heb besloten alle vernieuwingen uit te voeren in eiken. Dat is me bij een vorige boot (12 voets jol)goed bevallen. De grootste gebreken zitten in de wrangen (vurenhout) bijna allemaal aangetast en de spantjes (10x15 mm) waarvan 25% is gebroken. De kiel en het zaathout zijn op een paar plaatsen, waar lekwater kon bijven staan, aangetast. Aangetast is dus een eufemisme voor een plek waar de priem en goed in gaat. Ik verbaas me er toch over dat een boot die zo oud is, nog kan varen.


www.mijnalbum.nl/Foto-FELASPYJ-D.jpg

Nou Jerry, dat gaat nog een hele klus worden.

Oudere boten waarvan de mast ver naar voren staat, zoals met 12 voetsjollen/O-jollen, zijn gevoelig voor scheluw te trekken, wordt de romp slap en verliest zijn stevigheid. Immers de druk van de mast op de romp wil het schip doen hellen, terwijl bemanning het schip door tegengewicht recht probeert te houden. Zodra je overstag gaat werkt het de andere kant op. Dit is normaal, echter door de ver naar voren geplaatste mast is dit effect groter. De romp is koper geklonken. Door de ouderdom zal door dit ‘mast’ effect ruimte komen op de klinknagelgaten. Spantjes gaan breken. Dit is een bekend fenomeen op dit type scheepjes. Daarom dienen alle gebroken spantjes vervangen te worden.

Als het je hobby is, is het een mooie klus om die (waarschijnlijk essen) spantjes te vervangen. De spantjes maak je soepel door stomen in een houten kist. Als deze voldoende soepel zijn met twee man op locatie in de romp buigen, daarna met een paar dunne schroeven op zijn plaats zetten. Dit dient snel te gebeuren, daar anders door afkoeling het hout weer stijf wordt en breken kan. Daarom nog niet klinken maar op een paar plaatsen vastzetten, wel opletten dat spantje op elke gang ‘draagt’. Zo worden alle gebroken spantjes liefst tegelijk vervangen. (omdat het stomen redelijk tijdrovend is kun je dit beter tegelijk doen) Na afkoeling kunnen de spantjes vol koper geklonken worden.

De overige bestaande (goede) spanten zullen waarschijnlijk nageklonken dienen te worden om die nagels weer vast te zetten doordat er ruimte ingekomen is. Als aan de buitenkant van de gang de klinknagels met houten proppen afgedekt zijn wordt het lastiger. Dan eerst die prop voorzichtig verwijderen zodanig dat het gat niet beschadig wordt, zodat een nieuwe prop weer netjes geplaatst kan worden. Verstandig is ook om even te kijken daar waar de spanten vernieuwd worden of de nieuwe klinknagel niet te ruim in het bestaande gat van de gang past. Mogelijk dien je dan een iets dikkere nagel te gebruiken.

Een koperen klinknagel dient (na het voorboren) met een hamer geplaatst te worden, als je die met de hand er in kan drukken is het gat te groot om voldoende stijfheid aan de romp te garanderen.

Voordat de spantjes geplaatst worden, eerst de gangen aan binnenzijde behandelen met lak of verf zoals het er op zat.

En ja, dit zijn alleen de spantjes nog maar……

Grtn, Klaas

Naja gelukkig heb jij zat ervaring met spantjes aangezien je al een jolletje hebt gebouwd zoals je me verteld. Is het geen idee om de spantjes op de lijn van de breuk gedeeltelijk te repareren en te verlijmen met epoxy, zo krijg je ook een zeer stijve verbinding. Hele romp vervolgens zandstralen en nieuwe delen hier en daar aanbrengen en dan impregneren met epoxy. Mag dat in de wedstrijden? Wat is je doel met de boot? Toeren of een geldige meetbrief?

Ja, alles wat kapot is geheel vernieuwen is wel de beste manier van restaureren. Alleen weet ik niet of het klinken in m'n eentje zal lukken. De schade die aan de buitenzijde van de romp zal ontstaan is ook niet onaanzienlijk. Er zijn nog andere mogelijkheden (minder professioneel): opschroeven van koperen strips (zoals bij de Draak van Vrijheidszeiler); oplijmen van stroken hechthout van 16 mm met epoxy of het oplijmen van stroken glasvlies met epoxy tussen de spantjes. Ik zal een paar proefjes nemen zodra de boot goed droog is. Een maand laten drogen lijkt me wel het minste. Tijd genoeg voor studie en experiment. De boot zal niet weer in wedstrijdconditie behoeven te komen, want ik zeil geen wedstrijden. Voorlopig werk genoeg aan het kaal maken en het herstellen van de kiel, het zaathout en de planken van het dek. Voor de kiel en het zaathout denk ik aan het oplijmen van 10 mm eiken stroken.

Ja Jerry, het is een oud scheepje en weet waar je aan begint, van het een komt het ander.
Anderzijds is het een geweldige uitdaging om een dergelijk prachtig antiek scheepje weer in originele staat te krijgen met evenzo originele hout soorten. Zo te zien op de foto’s is het na al die jaren in redelijk originele staat. Het massief mahonie dek, waarschijnlijk van een prachtig mahonie soort uit die tijd welke tegenwoordig nauwelijks meer te verkrijgen is, is uniek!
Er komt wel een stukje vakmanschap bij kijken. Als je een 12 voetsjol gemaakt hebt lijkt me dit een prachtig vervolg project. Niets is mooier in deze tijd te varen met een origineel gerestaureerd scheepje. Maar ja, jij bepaalt of je dat er voor over hebt.

Klinken;
Verstandig is om met zijn tweeën te klinken voor een goed resultaat. Ten eerste om de tegen houder goed op zijn plaats te houden zodat de pen niet tegen de rand van het gat gaat lopen tijdens het klinken. Hierdoor voorkom je dat de prop niet goed meer past en een lelijke plek ontstaat. Bij een 12 voertsjol heb je hier geen last van doordat de nagel niet verzonken is zoals hier, dan is een platte tegen houder voldoende, een stuk makkelijker. Goed dragen is evenzo belangrijk zodat het hoedje tijdens het klinken het spantje met de gang strak opsluit. Voordat het hoedje geplaatst wordt (bij een nieuw spantje) even een likje lak op de plek onder het hoedje. Evenzo is het belangrijk dat de koperen nagel na het plaatsen van het hoedje op juiste lengte afgeknipt wordt. Gebruik een lichte klinkhamer om krom slaan van de koperen nagel te voorkomen. Een must voor de romp stijfheid.

Succes, Klaas

Klaas, dank voor dit lesje klinken voor beginners. Ik moet er nog wel over nadenken. De overnaadse jol die ik eerder bouwde was in Stitch-and-Glue (kijk op www. houtenbootjes.nl). De nagels die zijn te zien zijn kleine Parkers, die dienden om de huidgangen te hechten alvorens ik epoxy aanbracht. De 12voets jol die ik opknapte was van Breedendam met een polyester romp waarvan al het hout was verteerd en moest worden vervangen, ook geen klinkwerk dus. Staat ook op www.Houtenbootjes.nl.

Toch zou ik voor de extreme methode gaan:

Gewoon alles vervangen wat er kapot is, en op de oude (bewerkelijke) methode weer terugplaatsen. Vervolgens traditioneel lakken, proberen oud beslag op kop te tikken, en de boot compleet uitrusten zoals destijds.

Of je tikt alle spanten eruit, freest de naden open en lijmt daar mahonie latten in, dan buiten en binnen in glas met epoxy, rondom aanbrengen, en fillet aan de binnenkant alles af (na kaalmaken). Vervolgens een nieuwe alu mast, of liever nog koolstof, en nieuw beslag erop. Dat is de andere extreme kant van restaureren.

Herman, jouw suggestie om de boot te restaureren door alles wat aangetast is op de traditionele manier te vervangen, zou ik volgen als het een museale restauratie moest worden. Zo liet ik het in mijn werkzame leven 30 jaar lang doen, maar ik vrees toch dat mijn handvaardigheid daarvoor tekort schiet. Met epoxy ben ik tamelijk handig, dus zal het wel een mengvorm worden: wrangen vervangen; zaathout en kiel opdikken of aanscherven, spantjes verstevigen met epoxy en strip of gedeeltelijk vervangen door gebogen hechthouten spantjes (cf handboek van West Systems). Na het kaal maken ga ik nu eerst de slechte reparatie van de "mastkoker" opnieuw doen, maar nu zoals het moet, dus volgens de tekening.
Jouw 2e suggestie is eigenlijk geen restauratie, maar een soort consolidatie. Voorlopig houd ik het maar op een tussenvorm: zoveel mogelijk oud en bestaand handhaven.

Een slechte reparatie die ik dus moet over doen.

In de voorpiek is weinig aantasting te zien.

Een beetje aan de kielbalk en het zaathout.

Bij de koppeling van de beide delen van het zaathout zit een slecht stuk.
http://www.mijnalbum.nl/Foto-A7L7LBYS-D.jpg[/img Verder naar achteren bleef ook water staan met als gevolg houtrot in het zaathout en de wrang.[img]www.mijnalbum.nl/Foto-A7L7LBYS-D.jpg[/img
Verder naar achteren bleef ook water staan met als gevolg houtrot in het zaathout en de wrang.

Bij het kaal maken komt zo het een en ander tevoorschijn. Waar nu in het zaathout een gat is te zien, zat een ijzeren bout. Ook was een wrang ingerot, dus nu verwijderd. De twee andere bouten zijn niet ingeroest. Reparatie door het uitboren van het gat; inlijmen met epoxy van een eiken plug en weer aanbrengen van een rvs bout+moer. De wrang wordt bijgemaakt en ingelijmd met epoxy.

De reparatie van de ingerotte plek in het zaathout: een klos van 36 mm dik.

Als proef 2 stroken hechthout van 6 mm in de stoomkist gebogen en op elkaar aangebracht zodat er een nieuw spantje ontstaat.
De stoomkist: 4 planken van 12 cm breed en 100 cm lang+1 campinggaz brander+ 1 waterketel met stukje slang.

De brede delen van het achterdek zijn kaal gemaakt met de fohn en daarna behandeld met ontweringswater en 1x geschraapt.

Het hechthout (6mm) gebruik je als proef voor de spantjes. Bedenk wel dat dit niets of weinig toevoegd als vervanging of extra tussen de spantjes. Probeer eens essen of eiken (rechtdradig hout) in dezelfde afmeting als originele spantjes. Stoomtijd zal veel langer zijn.

Grtn, Klaas

Klaas, ik heb 2 stroken van elk 6 mm dik op elkaar bevestigd, zodat er een spantje van 12 mm dik en 18 mm breed ontstaat. Dat zijn dus wel 14 lagen fineer! Op de tekening uit 1935 staan de spantjes aangegeven als 10x16 mm in eiken. Ik wil nog een proef nemen door eerst 2 stroken te stomen, te buigen in een mal en daarna op elkaar te verlijmen en dan pas aan te brengen in de boot (met epoxy en met schroefjes in de oude klinknagelgaten).
Voor stomen geldt de vuistregel: 1 uur voor elke inch dikte. Bij de latjes was dus een kwartier voldoende. Met eiken van 10 mm zal ik het ook eens proberen.

Vandaag aan bakboord 3 stuks wrangen verwijderd. Omdat er water kon blijven staan achter de wrang en op de kielbalk zijn beide delen flink aangetast. De wrangen worden opnieuw gemaakt en de kiel (en het zaathout) worden opgedikt. Ook heb ik een aantal spantjes verwijderd. De koperen klinknagels kon ik losknippen.Gelukkig is er nergens aantasting van de mahonie huid.

Ik ben nu 4 weken bezig met de jol en de meeste gebreken zijn zichtbaar geworden. De oude dame heeft wel wat waterschade opgelopen in de afgelopen 71 jaar! Er komen ook steeds meer sporen tevoorschijn van een eerdere opknapbeurt: vernieuwde spantjes, extra boutverbindingen van ijzer, met houtrotfiller gerepareerde plekken en gebreeuwde naden tussen de huidplanken. De steunen van de zwaardkast heb ik moeten afzagen tot 10 cm boven de kiel. Bij het vernieuwen van de wrangen ga ik nieuwe eiken steunklossen maken. De eerste lat van 10 mm die de kiel aan BB gaat verstevigen is pas gemaakt, maar nog niet met epoxy gelijmd. Als die op zijn plaats zit worden de spantjes (waar nodig) vernieuwd.

zoo das een hele bult werk zeg.Maar wel enorm gaaf zo n oude houten dame.Ik wens je veel succes en natuurlijk plezier met deze restauratie.(als ik er de plek voor had zou ik het wel weten).Ik blijf dit topic volgen,hier houd ik wel van

Weer lekker opgeschoten: alle nieuwe spantjes aan bakboord uitgezaagd, gestoomd en in de boot gebogen. Ze liggen nu naast de te vervangen spantjes, want anders gaat het verband uit de boot. Als ze zijn gedroogd worden de 2 delen op elkaar gelijmd en daarna aangebracht op de huid met epoxy. Op de foto's is te zien dat de spantjes die onder de nieuwe wrangen komen op de kielbalk liggen. Zo blijft er ruimte om eventueel lekwater af te voeren.

De versteviging met 10 mm eikenhout van het zaathout aan bakboord en de nieuwe hangbalk zijn gereed, maar nog niet gelijmd. De hangbalk staat als facultatief op de bouwtekening uit 1935. Ik heb deze balk toegevoegd om de bevestiging van de zwaardkast en het dwarsverband van de boot te verbeteren.

daarmee voeg je een hoop stevigheid mee toe zo lijkt mij.Wordt het alleen geen sta in de weg straks ,of verdwijnt het onder het dek?

Op deze foto is te zien dat de eerste boten zo'n hangbalk hadden. Men kende toen nog geen hangbanden. In een een-mans-boot is dat niet zo'n probleem. Op de tekening uit 1932 staan de hangbalken als "facultatief"aangegeven 40x60 mm.

Weer eens een voortgangsbericht over de O-jol H86. Omdat het te koud is om met epoxy de verstevigingen van de kielbalk en het zaathout te lijmen, heb ik eerst maar eens de nieuwe wrangen aan bakboord gemaakt. Het lijkt alsof de boot door de jaren heen wat is uitgezakt. De nieuwe wrangen zijn dus iets hoger dan de oude. Een voordeel is dat de vloer in de kuip weer horizontaal komt te liggen. De vloer is ooit vernieuwd in watervast multiplex. Bij de zwaardkast waren de 3 verticale klampen nogal aangetast, dus krijgen ze een versteviging via de onderliggende wrang. De verbinding van de nieuwe klamp met de wrang wordt halfhouts (fraisen met de bovenfrais).

Goh Jerry, wat wordt het mooi en het schiet op. Ik kijk uit naar het eindresultaat. Ik zou met mijn draak zo snel willen doorkarren(helaas pas weer met kerst )!

Wat ga je doen met het dek?
Een multiplex dek is ook erg mooi ipv brede latten... Okumé of mahonie.. Okumé moet je maar eens opzoeken.

Hoe ga je de binnenzijde van het vlak afwerken? Lakken of bilgeverf? Indien bilgeverf alles wel eerst in de lak zetten.. Spantjes rotten altijd in het bilgewater..

Maak je ook een mooi rilletje in de zwaardkast? It's al in the details! Dat soort dingen maken het af!

succes en groeten

Robbert

P.S. Mooi stevenbeslag, verchromen zou ik zeggen!